Przybysze z Italii. Pierwsze fortepiany

Wszystko zaczęło się we florenckim warsztacie Bartolomeo Cristoforiego, który wspierany przez ród Medici zbudował pierwsze Gravicembalo col piano e forte (klawesyn z piano i forte). Kilkadziesiąt lat później piano(e)forte zadomowiło się w większości krajów Europy i na pionierskich terenach podlegało dalszej modernizacji. Wiedeń, portugalski dwór Marii Barbary to miejsca kultowe dla tego instrumentu. Najdłużej przed połączeniem młoteczków z klawiszami wzbraniała się Francja hołubiąca tradycyjny klawesyn, jednak i tam po Rewolucji Francuskiej pianoforte zyskało klawiszowy monopol.

Lektura niniejszego numeru z pewnością zmieni postrzeganie fortepianu przez niejedną osobę. Taki jest też cel. Artykuły traktują o czasach, w których fortepian był instrumentem niezwykle intymnym i … cichym. Źródła z XVIII wieku podają, iż klawesyn, z racji większego wolumenu lepiej sprawdza się w graniu orkiestrowym. Ten fakt najlepiej obrazuje proporcję między dwoma instrumentami: cichszym, ale bardziej emfatycznym pianoforte oraz głośnym, jednak stałym w wolumenie klawesynem. Te dwa instrumenty funkcjonowały razem przez cały XVIII wiek (obok klawikordu, tangentenflügel oraz wszelkich odmian organów). Ba! Bywały sytuacje, kiedy jeden instrument przerabiano na drugi. A co z fortepianem stołowym? Zapraszamy do lektury!

Niniejszy numer magazynu meakultura.pl jest dedykowany przygotowaniom do I Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego na Instrumentach Historycznych, który odbędzie się już we wrześniu bieżącego roku. Decyzja o organizacji tego konkursu stanowi jeden z dowodów na to, iż wykonawstwo na fortepianach historycznych rozkwita w Polsce. Jesień 2018 roku z pewnością przyniesie ogromne zainteresowanie muzyką fortepianową XIX wieku. Zacznijmy jednak od początku. Obserwujmy muzykę romantyzmu bogatsi o doświadczenia o sto lat wcześniejsze. Nowe spektrum umożliwi nam spotkanie się w połowie drogi między XVII a XXI stuleciem. Odciążmy fortepian, który narósł masą wolumenową oraz fizyczną wraz z koncertami publicznymi i rozwojem budownictwa wielkich sal koncertowych.

Zapraszam w podróż do szlachetnego źródła.

Spis treści numeru Przybysze z Italii. Pierwsze fortepiany:

Maurycy Raczyński, Wstęp redakcyjny – Przybysze z Italii. Pierwsze fortepiany

Felietony

Katarzyna Drogosz, Oryginał czy kopia?

Dominika Maszczyńska / Agnieszka Porzuczek, Pianoforte. Adaptacja. Refleksja

Wywiady

Weronika Stałowska, “W XVIII w. muzycy byli przyzwyczajeni do wykonawstwa na różnorodnych instrumentach. To fenomen tamtych czasów”. Wywiad z Aline Zylberajch i Martinem Gesterem

Maurycy Raczyński, “… the main notion of period instrument performance is that the instrument of a particular era can reveal idiosyncrasies and characteristics that might otherwise be lost.” Interview with Geoffrey Govier

Recenzje

Iwona Granacka, Partnerstwo historyczne. Drogosz, Thiel i Beethoveen

Karolina Majewska, Dwa oblicza instrumentów klawiszowych: Friedrich Wilhelm Rust – Der Clavierpoet – Jermaine Sprosse

Publikacje

Aleksandra Świgut, Elementy improwizacji w muzyce fortepianowej XVIII wieku na przykładzie wybranych utworów W. A. Mozarta

Joanna Owczarek-Ciszewska, Fortepian w Wiedniu XVIII w. – wokół Leopolda Kozeluha w 200. rocznicę śmierci kompozytora

Edukatornia

Dorota Relidzyńska, Narodziny króla. O włoskich początkach fortepianu

Paweł Miczka, Sonaty na pianoforte z akompaniamentem skrzypiec

Kosmopolita

Karol Furtak, Nie każdy instrument musi grać – słów kilka o Beniaminie Voglu

Maurycy Raczyński, Martyna Kaźmierczak i fortepian stołowy Broadwood

Rekomendacje

Ewa Chorościan, O prawdziwej sztuce gry na instrumentach klawiszowych – traktat Carla Philippa Emanuela Bacha

Aleksandra Bliźniuk, I Międzynarodowy Konkurs Chopinowski na Instrumentach Historycznych

Publikacja powstała dzięki Funduszowi Popierania Twórczości Stowarzyszenia Autorów ZAiKS