Książka Marcina Michalaka należy do zaplanowanych w najmniejszych szczegółach książek naukowych uzupełniających literaturę pedagogiczną o ważny wątek obecności w szkole repertuaru muzyki popularnej. Jak możemy przeczytać na tylnej okładce, pozycja ta ma być przede wszystkim pomocą dla osób zajmujących się edukacją muzyczną (zarówno teoretycznie, jak i praktycznie), w tym pedagogów i nauczycieli. O owym szczegółowym planie świadczy nie tylko rozbudowany spis treści (zajmuje on pełne trzy strony dość drobnego druku), ale też sposób wypowiedzi autora, który świadczy o głębokim przemyśleniu tematu i skrupulatnych, długotrwałych przygotowaniach (w częściach związanych z badaniami własnymi mamy do czynienia z testami autorstwa Michalaka, które poprzedzone są częścią wyjaśniającą ich założenia metodologiczne). Książkę zaś rozpoczyna część teoretyczna, którą można uznać za przystępną także dla laika, jako że zawiera w pierwszej z trzech części wyjaśnienie terminów, opis poszczególnych odmian rocka, jak i podrozdział poświęcony muzyce rockowej w Polsce. Kolejne podrozdziały są już skierowane do osób zainteresowanych tematem edukacji muzycznej, a więc bardziej specjalistyczne – od kwestii muzyki rockowej w świadomości młodzieży, przez muzykę rockową jako dylemat i wyzwanie dla edukacji, po szczegółowe badania własne autora. Jednak autor wciąż pamięta o tych, którzy mogą nie być zaznajomieni z proponowanym przez niego modelem badawczym i zawsze dokładnie wyjaśnia wszystkie terminy (np. wskaźniki, zmienne zależne i niezależne itp.). Takie prowadzenie czytelnika krok po kroku (a nawet kroczek po kroczku) ma swoje plusy, jednak osoby posiadające podstawową wiedzę z zakresu edukacji muzycznej, tworzenia kwestionariuszy i testów mogą się nieco nudzić. Ma się wrażenie, że autor pragenie pokazać swe gruntowne rozumienie wszystkich poruszanych kwestii, co jest typowe dla prac badawczych proponowanych przy zdobywaniu kolejnych stopni naukowych. Umyka jednak niekiedy cel książki, kiedy Michalak tak szeroko omawia problemy poboczne. Po przeczytaniu książka pozostawia jednak wrażenie wyczerpania tematu, a to wydaje się być najważniejsze.
Jednym z ciekawszych fragmentów książki jest ten, w którym autor omawia kwestię edukacji w perspektywie socjokulturowej (Ibidem, s. 113). Co prawda, nacisk kładziony jest tu stricte na aspekt pedagogiczny, ale nastawienie owo zbliżone jest do tego obserwowalnego dziś w muzykologii historycznej, zwłaszcza w USA (najbardziej oczywistym przykładem jest tu Richard Taruskin i jego dzieło Oxford History of Western Music). Nadaje to książce aktualności i potwierdza zaznajomienie autora z najnowszymi trendami badawczymi w muzykologii w ogóle. Przełożenie tego na grunt edukacji muzycznej można uznać za pionierskie, szkoda więc, że wątek ten nie został przez Michalaka mocniej zaakcentowany. O owej perspektywie socjokulturowej mówi autor ściśle w związku z dwoma stanowiskami zajmowanymi dziś przez pedagogów wobec muzyki popularnej: estetycznym i właśnie socjokulturowym. O ile to pierwsze wiąże się z ujmowaniem utworów popularnych w kategoriach tradycyjnej estetyki, a w związku z tym z ich deprecjonowaniem, o tyle to drugie charakteryzuje się przedstawianiem muzyki popularnej jako elementu kultury współczesnej, i postuluje badanie socjokulturowego podłoża tego rodzaju twórczości (Ibidem, s. 9-10).
Należy pamiętać, że poruszane przez Michalaka kwestie – szczególnie dylemat związany z włączaniem wiedzy na temat muzyki popularnej do programów nauczania – są niezwykle istotne dla dzisiejszej edukacji muzycznej. Jak pisze autor: „Pedagogika borykała się z problemem muzyki popularnej od dawna. Jej domeną było jednak ‘uciekanie’ od współczesności i akcentowanie w procesie nauczania tego, co utrwalone jest poprzez tradycję” (Ibidem, s. 9). Stąd badanie owej problematyki, nawet przy użyciu tradycyjnych sposobów, wzorcowo zastosowanych, nadaje dziełu autora znamiona świeżości i aktualności. Książka cechuje się walorami poznawczymi (wyniki przeprowadzonych przez Michalaka badań wykazały duże zainteresowanie młodzieży rockiem – co nie zaskakuje, biorąc pod uwagę, że badacz rozszerzył to pojęcie także o inne gatunki muzyki rozrywkowej, jak hip hop czy techno), jest napisana rzetelnie i przystępnie. Jest dowodem na to, że muzyka popularna jak najbardziej powinna wejść na stałe do kanonu nauczania, choć dzisiejsze podręczniki jeszcze w niewystarczającym stopniu czy w nieodpowiedni sposób tę potrzebę odzwierciedlają. Zakończmy zdaniem autora: „Rock jest swoistym kluczem do czytania kultury współczesnej”. Z pewnością jest on kluczem do szerszego zainteresowania młodzieży lekcjami muzyki w szkole.
——————-
Marcin Michalak, „Muzyka rockowa w świadomości i edukacji młodzieży gimnazjalnej”
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2011
ISBN 978-83-7780-156-7
