Projektowanie dźwiękowe przestrzeni miejskiej

Jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju nowej dziedziny z pogranicza akustyki, muzykologii i studiów kulturowych. Mimo że problematyka pejzażu dźwiękowego została poważnie poruszona już czterdzieści lat temu, w Polsce dopiero od paru lat obserwuje się wzrost zainteresowania tematyką, którą ujmuje się w zbiorczym (i wciąż nie do końca jasnym) terminie sound studies. Można powiedzieć, że polskie podwórko sound studies jest obecnie na etapie budowania własnej bibliografii, a to oznacza, że każda publikacja w tej dziedzinie jest na wagę złota. Nie inaczej jest w przypadku malutkiej książeczki pt. Urban Sound Design Process. Projektowanie dźwiękowe przestrzeni miejskiej wydanej pod koniec ubiegłego roku przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.

Publikacja autorstwa Caroline Claus z posłowiem Krzysztofa Marciniaka powstała jako zwieńczenie warsztatów pt. Urban Sound Design Studio MDM zrealizowanych w sierpniu 2015 roku. Podzielona na dwie części, książeczka przybliża czytelnikowi teoretyczne zaplecze przydatne w próbach samodzielnego projektowania akustycznej przestrzeni w mieście, a następnie opisuje jego zastosowanie w rzeczonym projekcie. W ramach warsztatów powstały trzy małe projekty zrealizowane w formie spacerów dźwiękowych w trzech przestrzeniach z okolicy ulicy Marszałkowskiej w centrum Warszawy. Mimo że każdy z nich zaplanowany został jako jednorazowe doświadczenie, to warto zaznaczyć, że opisowi zawsze towarzyszy także koncepcja długoterminowego projektu mającego na celu polepszenie jakości akustycznych danej przestrzeni. Mimo powracającego do mnie wciąż pytania o bezpośredni cel owych spacerów dźwiękowych, nie mogę im odmówić wartości poznawczej i artystycznej, natomiast uwrażliwianie człowieka na audiosferę miasta i zaproszenie do świadomego w nią ingerowania może okazać się istotne zarówno z punktu widzenia ekologii akustycznej, jak i sound-artu.

Jednak co do samej książeczki, to w żadnym wypadku nie można nazwać jej podręcznikiem. Szczerze mówiąc także książka nie wydaje się tu odpowiednią kategorią, jako że jej faktyczna treść (w przekładzie polskim) mieści się na czterdziestu pięciu stronach, natomiast sama teoria zajmuje ich niespełna dwadzieścia. Rady w niej zawarte mają charakter ogólny i obudowane są mglistym (wciąż jeszcze charakterystycznym dla wielu prac z zakresu sound studies) ozdobnym językiem. Tak naprawdę sprowadzają się do krótkiej prezentacji wybranych przez autorkę koncepcji postrzegania dźwięku i jego projektowania, co czyni z niej raczej inspirację, zachętę do zagłębienia się w zagadnienie projektowania dźwiękowego, aniżeli przejrzysty poradnik.

Posłowie Krzysztofa Marciniaka przybiera formę krótkiej refleksji na temat badań środowiska akustycznego oraz ich rosnącej popularności, w czym autor dopatruje się stopniowej zmiany perspektywy i coraz większego zainteresowania humanistów tym, co dynamiczne.

Niewątpliwie ciekawą decyzją redakcyjną jest prezentacja treści w języku oryginalnym i w przekładzie polskim. Zwiększa to potencjalną grupę odbiorców, a także pozwala czytelnikowi na weryfikację przekładu z oryginałem, co nie jest możliwe w przypadku obszerniejszych tłumaczeń. Warto też zaznaczyć, że niedługo po premierze książeczka została udostępniona w formie elektronicznej na stronie czasopisma Glissando (https://www.glissando.pl/sklep/urban-sound-design).

Trudno wyrazić jednoznaczną opinię na temat tak niewielkiej ilości treści, jednak jeśli spojrzymy na publikację jako na podsumowanie warsztatów, można ją uznać za satysfakcjonują metodę ewaluacji. Muszę przyznać, że po tak obiecującym tytule spodziewałam się nieco więcej, utrzymuję jednak początkową myśl o potrzebie budowania polskiej literatury sound studies i w tym kontekście omawiana publikacja z pewnością stanowi istotny głos, zwłaszcza, że porusza zagadnienie audiosfery miasta od strony praktycznej. Jeśli miałabym tę publikację komuś polecić, to odniosłabym się do słów z Podsumowania, w których autorka zaznacza, że „publikacja ta jest skierowana do przyszłych artystów i projektantów dźwiękowych miasta”[1], według mnie jednak szczególnie warta uwagi jest bibliografia, którą Claus przytacza w części teoretycznej, na której Claus opiera się opisując różne podejścia do dźwiękowego projektowania przestrzeni miejskiej. Znaleźć w niej można książki z ostatnich parunastu lat takich autorów jak Jean-François Augoyard i Henry Torgue, Barry Blesser i Linda-Ruth Salter czy David Crowley.