Gorzów Wielkopolski, wbrew swej historycznej nazwie, to miasto w zachodnio-północnej Polsce, położone w województwie lubuskim. Historia miejscowości sięga już X wieku. Początkowo teren ten znajdował się pod władzą Polan, następnie przynależał do Brandenburgii, a po burzliwej historii w 1999 roku Gorzów stał się siedzibą wojewody lubuskiego. W roku 2007 miasto obchodziło 750-lecie założenia.
Jako miejscowość leżąca nad Wartą u ujścia Kłodawki, co od początku istnienia przysparzało jej majątku, Gorzów stał się ośrodkiem handlu oraz przemysłu. Miasto dynamicznie się rozwijało i dzięki temu już po krótkim czasie jego granice znacznie wykraczały poza średniowieczne mury. Najtragiczniejszym okresem w historii tego miejsca (wówczas jeszcze niemieckiego Landsbergu) była II wojna światowa, wtedy dokonano tu najwięcej zniszczeń. 30 stycznia 1945 roku Landsberg stał się polskim Gorzowem i rozpoczęto proces jego odbudowy. Obecnie Gorzów Wielkopolski zajmuje 86 km2 i liczy ponad 120 tysięcy mieszkańców.
Całej historii Gorzowa nie sposób przytoczyć, lecz ponad 750-letnia tradycja zaowocowała wieloma zabytkami (kościoły, wille, kamienice, mury, łaźnia, szkoły, ratusz itp.), a więc jest to także miasto atrakcyjne pod względem turystycznym. W ostatnich latach podkreśla się silny rozwój lubuskiej stolicy. Współczesnym znakiem rozpoznawczym Gorzowa Wielkopolskiego jest zamiłowanie do żużlu. Miasto godnie reprezentuje drużyna Stali Gorzów, o której powinni usłyszeć nie tylko fani sportu.
Prócz prężnie rozwijającej się urbanistyki, wcześniej wspomnianego sportu, przemysłu i gospodarki, ważne miejsce w rozwoju miasta zajmuje kultura i sztuka. Gorzów Wielkopolski słynie z niszowych inicjatyw czy wydarzeń kulturalnych.
INSTYTUCJE KULTURY
Miejskie Centrum Kultury i MCK – Amfiteatr
Działalność MCK sięga 1994 r. i jest to instytucja podejmująca różnorodne wyzwania z zakresu edukacji kulturalnej, promocji twórczości amatorskiej i profesjonalnej, wszelkie organizowane przedsięwzięcia skierowane są do wszystkich grup wiekowych. Do najważniejszych wydarzeń kulturalnych należą cyklicznie organizowane festiwale Reggae nad Wartą, Międzynarodowe Spotkania Orkiestr Dętych, Rock Festiwal, Dni Gorzowa, kolejne edycje Nocnego Szlaku Kulturalnego, wystawienie oper „Carmen” i „Carmina Burana” czy wydawnictwo płytowe. Instytucja specjalizuje się w organizacji koncertów niszowych. Wiele wydarzeń rozgrywa się nie tylko w salach widowiskowych, ale również w Amfiteatrze, który pomieścić może nawet do 4600 widzów. Został on wybudowany ok. roku 1973, natomiast renowację oraz przebudowę rozpoczęto w 2010 roku, dzięki temu MCK-Amfiteatr jest najnowocześniejszym obiektem tego typu w kraju i skutecznie promuje sztukę oraz kulturę na terenie Gorzowa Wielkopolskiego.
Miejski Ośrodek Sztuki (MOS)
Gorzowski ośrodek sztuki prężnie działa od 2002 roku. W strukturze instytucji działają: Galeria BWA, galeria prac Władysława Hasiora, kino „60 krzeseł”, Dyskusyjny Klub Filmowy „Megaron”, Niezależne Kino. MOS zajmuje się przede wszystkim rozpropagowaniem sztuki i kultury, instytucja organizuje wystawy, promuje twórców niezależnych oraz sztukę współczesną. Działające w strukturze MOS-u kina charakteryzują się odejściem od nurtu komercyjnego. Ważnym zadaniem Miejskiego Ośrodka Sztuki jest współpraca z gorzowskimi szkołami, mająca na celu zapoznanie młodego odbiorcy ze współczesnymi tendencjami i zaszczepienie w nim pasji w odkrywaniu oraz interpretacji kultury.
Filharmonia Gorzowska
Jest to „najmłodsza” instytucja kultury w Gorzowie Wielkopolskim. Filharmonia powstała w latach 2009-2011. Zachwyca nie tylko jej nowoczesny budynek, lecz przede wszystkim bogata oferta skierowana do niemal wszystkich mieszkańców miasta – począwszy od kobiet w ciąży i z dziećmi do lat 4., na prawdziwych miłośnikach muzyki klasycznej kończąc. Bogaty repertuar oraz prowadzone w filharmonii zajęcia mają na celu promocję tej dziedziny sztuki, która przez wiele lat w Gorzowie Wlkp. nie miała warunków sprzyjających tak dynamicznemu rozwojowi.
Filharmonia Gorzowska, źródło: Wikipedia
Młodzieżowy Dom Kultury
Instytucja zajmująca się edukacją kulturalną młodzieży. MDK organizuje zajęcia dla uzdolnionych dzieci i młodzieży. Są to przede wszystkim zajęcia teatralne, plastyczne, muzyczne, taneczne, fotograficzne, a także dotyczące grafiki komputerowej lub zajęcia sprawnościowe. Uczestnicy nabyte zdolności oraz umiejętności prezentuje na wielu uroczystościach organizowanych przez MDK, na terenie miasta bądź regionu.
Cygański Teatr Muzyczny Terno
Gorzów Wielkopolski to miasto, w którym mieszka spora część społeczności romskiej. Terno to zespół szczycący się ponad półwieczną tradycją, promujący muzykę i tradycję cygańską. W dodatku jest to grupa ciesząca się popularnością w kraju i na świecie. Lista scen, na których wystąpił ów zespół jest bardzo długa. Cygańskie rytmy to jeden ze znaków charakterystycznych dla Gorzowa. Można śmiało uznać zespół za najbardziej doceniony przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.
Oczywiście oprócz wyżej wymienionych instytucji kultury znajdują się również te mniej związane z muzyką: Teatr im. J. Osterwy, Teatr Kreatury, Teatr Na Murku, a ponadto kina komercyjne, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta i szkoły muzyczne.
FESTIWALE I KONKURSY
Cykl Alte Kameraden – Międzynarodowe Spotkania Orkiestr Dętych w Gorzowie Wielkopolskim
Organizatorem tego cyklu spotkań jest Miejski Ośrodek Kultury. Impreza poświęcona jest twórczości wybitnego Carla Teike – króla marsza, który mieszkał w Landsbergu, czyli obecnym Gorzowie Wlkp. Na każde wydarzenie przybywa osiem orkiestr, które prezentują utwory z różnych nurtów muzycznych (marsz, muzyka filmowa, pop, folk). Podczas Alte Kameraden przeprowadza się konkurs marszowy oraz konkurs na program koncertowy. Władze miasta pielęgnują pamięć po zmarłym kompozytorze, a organizowane ku jego czci spotkania budują relację między polskimi i zagranicznymi orkiestrami.
Getting Out Festiwal
Jedno z najbardziej niesztampowych wydarzeń organizowanych przy współpracy z Miejskim Ośrodkiem Kultury. Festiwal skierowany głównie do twórców-amatorów z Gorzowa i okolic. Getting Out Festiwal nakłania do zaprezentowania swojej twórczości artystów nieznanych, tworzących dla siebie, w domowym zaciszu. Największą zaletą organizowanego festiwalu jest jego otwartość, organizatorzy doceniają każdy rodzaj muzyki oraz wyjście z utartych schematów, zabawa formą i treścią. Festiwal ma formę konkursową – zwycięzca otrzymuje wsparcie finansowe. W ten oto sposób miasto wspiera lokalne talenty, a festiwal cieszy się coraz większą sławą. W roku 2015 odbyła się już III edycja Getting Out Festiwal.
Międzynarodowy Festiwal Tańca
To kolejna impreza promująca miasto na arenie międzynarodowej. W festiwalu biorą udział zespoły taneczne z różnych stron świata. To nie tylko promocja, lecz również budowanie przyjaznych relacji interpersonalnych polskich uczestników z rówieśnikami zza granicy. Dużym atutem wydarzenia jest fakt, iż łączy ono style współczesne z tradycyjnymi – pojawiają się zespoły folklorystyczne, które swoim tańcem, strojem ukazują aspekt patriotyczny, ale też przybliżają kulturę własnego regionu, co stanowi dobrą lekcję nie tylko dla uczestników, ale i widzów. O popularności wydarzenia świadczy fakt, iż odbywa się już piętnasta edycja Międzynarodowego Festiwalu Tańca. Biorąc pod uwagę aspekty edukacyjne można śmiało stwierdzić, że z pewnością nie będzie to edycja ostatnia.
Festiwal Muzyki Współczesnej im. Wojciecha Kilara
Wojciech Kilar to wybitny polski pianista, kompozytor muzyki poważnej oraz filmowej. I to właśnie jego imieniem uhonorowany jest Festiwal Muzyki Współczesnej, który odbył się już po raz trzeci w gorzowskiej filharmonii. Ideą wydarzenia jest promowanie muzyki XIX i XX wieku, uważanej nadal za sztukę niszową. Organizatorzy pragną ukazać także młode kompozytorskie talenty, ale przede wszystkim wiele struktur tego rodzaju muzyki. Różnorodność form ma pomagać w nawiązywaniu relacji między nadawcą a odbiorcą. Festiwal Muzyki Współczesnej im. Wojciecha Kilara to pierwszy tego rodzaju festiwal na ziemi lubuskiej, a filharmonia gorzowska jest najmłodszą placówką w Polsce, więc prestiż oraz doniosłość tego wydarzenia tym bardziej zachwyca.
Międzynarodowy Festiwal Serenada nad Wartą
W roku 2014 odbyła się ósma edycja festiwalu. Przez pierwsze trzy dni sierpnia Gorzów rozbrzmiewa różnorodnością muzycznych tonów. W ostatniej edycji festiwalu odbyło się pięć koncertów, prezentujących odmienne formy i gatunki. To kolejne wydarzenie organizowane przy współpracy z Miejskim Centrum Kultury. Istnienie tego rodzaju placówek (MCK, Filharmonia) powoduje, że w Gorzowie przybywa melomanów angażujących się w festiwale typowe dla tej gałęzi sztuki.
Międzynarodowe Spotkania Zespołów Cygańskich „Romane Dyvesa”
Gorzów Wielkopolski to cygańska kolebka, właśnie w tych okolicach osadzają się Cyganie od 1974 roku. Dlatego też właśnie w Gorzowie organizowane są Międzynarodowe Spotkania Zespołów Cygańskich. Tego rodzaju imprezy ukazują barwną kulturę cygańską, ale przede wszystkim podtrzymują tradycje, są źródłem wielu inspiracji. Wydarzenie nie jest wyłącznie wydarzeniem kulturowym, lecz wpływa też znacząco na edukację z zakresu wiedzy o tej grupie etnicznej. Edward Dębicki opisując „Romane Dyvesa” podaje zaskakujące dane: jak dotąd w wydarzeniu wzięło udział 160 zespołów z krajów Europy. Te dane udowadniają, jak dużą skalę osiągnęło wydarzenie. Coroczne edycje wspierają nie tylko cygańscy artyści, lecz również ci znani z polskiej sceny muzycznej.
Reggae nad Wartą
Pierwsze koncerty odbyły się w 1986 roku. Jak sama nazwa wskazuje, festiwal oscyluje wokół artystów reggae. To kolejna okazja, by zaprosić gości z zagranicy. Dzięki bogatym programom festiwal od początku skupia rzesze fanów tego gatunku. Festiwal promuje także młodych artystów, którzy zyskują większy rozgłos i mogą dynamiczniej rozwijać swoją muzyczną karierę, zdobywając wielu nowych fanów.
Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski
To kolejny cykl imprez organizowanych przez Filharmonię Gorzowską. Wydarzenie ponownie skupione na promocji twórców oraz ich stosunku do muzyki. Impreza ma charakter konkursu, więc laureatów wyłania jury składające się z uznanych osobistości (Zygmunt Krauze, Edward Artemyev, Dariusz Przybylski, Monika Wolińska).
Gorzów Jazz Celebrations
Do 2004 roku impreza nazywana „Pomorską Jesienią Jazzową”. Jazz Celebrations to konkurs, w którym udział biorą młodzi muzycy jazzowi. Wydarzenie organizowane przez najbardziej znany gorzowski klub jazzowy „Pod Filarami”. Zwieńczeniem każdego konkursu jest koncert znanego jazzowego artysty. Do 2004 roku była to impreza związana z Filharmonią w Bydgoszczy. Dopiero od 10 lat inicjatywę przejęło miasto Gorzów i w ten sposób przyczyniło się do rozwoju polskiego jazzu. Dumą napawa fakt, iż każdy laureat występujący na gorzowskiej scenie jazzowej nie był „artystą jednego festiwalu”, a wręcz przeciwnie, zyskał sławę światowego formatu.
Nową formą jest gorzowski festiwal hip-hopowy, który zyskał już wielu zwolenników i fanów.
Wszystkie powyższe przykłady udowadniają, jak istotne miejsce zajmuje Gorzów Wielkopolski w pielęgnowaniu tradycji, sztuki, tożsamości kulturowej. Jest to miasto, które dba o wszechstronny rozwój muzyki. Instytucje nie tylko stawiają na rozwój gatunków „komercyjnych”, lecz również niszowych, co zasługuje na szczególne uznanie. Można powiedzieć, że muzyka tworzy to miasto.
MUZYCZNE MIEJSCA
Taka ilość festiwali i konkursów wymaga przestrzeni koncertowych, to sprawa oczywista. Na terenie Gorzowa znajduje się wiele „muzycznych miejsc”. O wielu z nich pisałam powyżej, ponieważ są to także instytucje kultury, jak na przykład Amfiteatr, Miejski Ośrodek Kultury, Filharmonia. Jednak obok tych większych miejsc funkcjonuje również znany od lat Jazz Club „Pod Filarami”. Klub powstał w 1992 roku, a początki jego działalności przypadają na lata wcześniejsze. Najbardziej znanym wydarzeniem klubowym jest wcześniej opisywane Gorzów Jazz Celebrations – XXX Klucz do Kariery. Innym znanym festiwalem organizowanym przez klub jest Mała Akdemia Jazzu skierowana do młodzieży. Jazz Club „Pod Filarami” to nie tylko klub muzyczny jak wiele innych, lecz w gruncie rzeczy instytucja kultury, ponieważ klub wspierany jest przez miasto Gorzów.
LUDZIE MUZYKI
Adam Bałdych – polski muzyk jazzowy, skrzypek i kompozytor. Urodził się w Gorzowie Wielkopolskim, lecz jego talent jest znany i doceniany na całym świecie. Laureat wielu prestiżowych nagród. W swoim dorobku artystycznym może pochwalić się współpracą z największymi gwiazdami jazzowej sceny. Środowisko uznaje go za najbardziej rozwiniętego technicznie skrzypka. Doceniany nie tylko przez Polaków.
Adam Bałdych w Filharmonii Gorzowskiej, źródło: Wikipedia
Michał Kwiatkowski – polski piosenkarz, gorzowianin. Już jako nastolatek kształcił się w dziedzinie muzyki i zdobył pierwsze wyróżnienia. Jego kariera nabrała rozpędu, gdy wyjechał do Francji na studia. Wystąpił w programie telewizyjnym, w którym szukano muzycznych talentów, Zajął zaszczytne drugie miejsce, co otworzyło dalsze drzwi do kariery. Wówczas artysta nagrał swój pierwszy album. Śpiewa w językach angielskim oraz francuskim. Nie sposób pominąć jego rodzinnych powiązań. Młodszy brat Michała to Dawid Kwiatkowski, który jest w Polsce znacznie bardziej znany, prezentuje popkulturę i uwielbiają go nastolatki. Braci wiąże niezaprzeczalna miłość do muzyki oraz talent.
Michał Kwiatkowski, źródło: Wikipedia
Edward Dębicki – postać ważna zarówno dla mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego, jak i społeczności romskiej. Można Edwarda Dębickiego nazwać człowiekiem renesansu, ponieważ jest to poeta, kompozytor, akordeonista, twórca pieśni i scenariuszy. Kojarzony przede wszystkim z założeniem Cygańskiego Teatru Muzycznego „Terno”, bierze także czynny udział w organizacji Międzynarodowych spotkań Zespołów Cygańskich „Romane Dyvese”. Pisząc o takim nazwisku trzeba wspomnieć, iż jest to bardzo aktywny piewca kultury cygańskiej. Powołał do działania Stowarzyszenie Twórców i Przyjaciół Kultury Cygańskiej im. Bronisławy Wajs-Papuszy. Pozostając w kręgu romskiej kultury nie sposób pominąć samej postaci Papuszy – pisarki. Choć można wymienić wielu gorzowskich artystów związanych z literaturą, to jednak Papusza zajmuje zgoła inne miejsce, głównie ze względu na pochodzenie. To właśnie z nią dorastał Edward Dębicki. Choć Bronisława Wajs w środowisku Cyganów kojarzona jest raczej negatywnie, bo zrezygnowała z tradycyjnej społecznej roli kobiety, to jako autorka nagradzana była wiele razy.
Edward Dębicki, źródło: Wikipedia
Piotr Bukartyk – autor i kompozytor piosenek, głównie rockowych oraz poezji śpiewanej. Artysta urodził się w 1964 roku, w szkole średniej rozpoczął pracę nad rozwojem swojego talentu, za swoje osiągnięcia artystyczne został uhonorowany nagrodami. Pierwszy album odbiegał od wcześniejszej twórczości. Bukartyk otrzymał nominację do Fryderyka w kategorii dance i techno. Artysta prowadzi bardzo dynamiczne życie zawodowe. Nie skupia się wyłącznie na muzyce, ponieważ udziela się także w radiu, w jego życiorysie pojawiła się przygoda z filmem, a od kilku lat związany jest z Przystankiem Woodstock, gdzie prowadzi warsztaty muzyczne.
Marian Klaus – wszechstronny muzyk, kompozytor, nauczyciel, twórca muzyki rozrywkowej i jazzu. Pasję do muzyki wyniósł z domu rodzinnego. Choć nie jest to rodowity gorzowianin, to jednak właśnie w tym mieście rozwijała się kariera Mariana Klausa. Grał i kierował zespołami w wielu polskich miastach (Gorzów, Międzyzdroje, Szklarska Poręba, Poznań). Dorobek kompozytora jest bardzo duży, utwory opierają się głównie na jazzie i swingu.
Krystyna Prońko – wokalistka, kompozytorka, pedagog, publicystka oraz producentka muzyczna. W czasie studiów mocno związana z muzyką, ukończyła Akademię Muzyczną w Katowicach. Od tego momentu talent artystki doceniono na wielu festiwalach, m.in. na festiwalu w Opolu. W latach 70. Uznano Krystynę Prońko za najsłynniejszą polską wokalistkę. Osobowość znana poza granicami kraju, zapraszana na festiwale zagraniczne.
Carl Teike – niemiecki kompozytor wojskowy, jednak silnie związany z Gorzowem, który w czasie aktywności kompozytora nazywany był Landsbergiem. O istotnej pozycji Carla Teike dla miasta Gorzowa świadczy opisywany powyżej festiwal „Alte Kameraden” honorowany imieniem niemieckiego kompozytora. Twórca jednego z najpopularniejszych marszów świata, który po dziś dzień rozbrzmiewa podczas wszelkich uroczystości.
Chór Cantabile – zespół z ponad dziesięcioletnią tradycją. Od początku kierownictwo chórem należało do rodowitej gorzowianki – Jadwigi Kos. Cantabile to największy i najbardziej znany gorzowski chór. Niezaprzeczalny dowód na istnienie prawdziwych muzycznych pasjonatów. Chór nie składa się z wyszkolonych śpiewaków, lecz z ludzi o różnych profilach zawodowych. Można śmiało napisać, iż chór Cantabile dba o promocję swojego miasta, ponieważ grupa uświetnia wiele imprez w regionie, w dodatku również tych sakralnych. Wszechstronność to ich znak rozpoznawczy. Chór bardzo dynamicznie się rozwija, dzięki czemu może pochwalić się bogatym repertuarem, wśród którego znaleźć można dzieła największych twórców (Vivaldiego, Mozarta, Beethovena, Moniuszki itd.). Chór koncertuje w wielu krajach Europy. Prócz prestiżowych nagród zdobytych na różnego rodzaju festiwalach, chór może pochwalić się odznaką „Za Wybitne Zasługi dla Rozwoju Miasta Gorzowa”.
Nie można zakwestionować zasług Gorzowa w rozwoju i popularyzacji kultury. Wielość instytucji, muzycznych miejsc oraz ludzi muzyki świadczy sama o sobie. Miasto nie dba tylko o sztukę komercyjną, lecz rozpowszechnia także niszowe dziedziny kultury. Średniej wielkości miejscowość zachwyca ilością osiągnięć oraz osobowości, a co najistotniejsze, nadal te gałęzie sztuki prężnie się rozwijają, a dzięki aktywnie działającym instytucjom kultury coraz więcej mieszkańców Gorzowa wolny czas spędza w Filharmonii czy na jazzowych koncertach. W powyższym artykule zostały opisane głównie miejsca promujące muzykę, lecz przecież obok nich znajdują się także teatry, muzea, kina, biblioteki oraz ośrodki rozpowszechniające kulturę popularną. A to wszystko na 86 km2.
