Do czasu uzyskania praw miejskich w 1922 roku Zabrze było największą wsią w Europie, a już w 1967 podczas wizyty w tej miejscowości Charles de Gaulle powiedział: ,,Niech żyje Zabrze, najbardziej śląskie ze śląskich miast, czyli najbardziej polskie z polskich miast”. Słowa prezydenta Francji można by wzbogacić o jeszcze jeden epitet – Zabrze jest bez wątpienia miastem muzycznym. Położone – jak głosi hasło reklamowe – ,,w sercu Śląska”, zaprasza miłośników zarówno muzyki poważnej, jak i rozrywkowej.
Zabrze, ul. Wolności, źródło: Wikipedia
INSTYTUCJE
Filharmonia Zabrzańska
Została założona w 1950 roku i początkowo działała pod nazwą Filharmonii Górniczej Związku Zawodowego Górników. Celem jej działalności było przybliżenie śląskim robotnikom osiągnięć muzyki różnych okresów historycznych. Dzisiaj program Orkiestry Filharmonii Zabrzańskiej obejmuje utwory muzyki poważnej, filmowej i rozrywkowej, w roku szkolnym odbywają się też koncerty edukacyjne dla uczniów. W ramach współpracy z zabrzańską szkołą muzyczną co roku organizowane są dwa koncerty: ,,Dzieci grają dzieciom”, gdzie szansę wystąpienia z orkiestrą mają uczniowie szkoły muzycznej I-go stopnia, oraz ,,Musica Humana”– dla uczniów średniej szkoły muzycznej. Z zabrzańskimi filharmonikami występowało wiele sław, m. in. Krystian Zimerman, Piotr Paleczny, Halina Czerny-Stefańska, Konstanty Andrzej Kulka, Wanda Wiłkomirska. Od 1990 dyrygentem jest Sławomir Chrzanowski, a od 2010 roku Filharmonia Zabrzańska ma swoją siedzibę w wyremontowanym budynku biblioteki Donnesmarcków (dawnych właścicieli Huty Zabrze).
Budynek Filharmonii Zabrzańskiej, fot. Aleksandra Szyguła
Zabrzański Chór Młodzieżowy ,,Resonans con tutti” im. Norberta Kroczka
Miał powstać chór szkolny, a zamiast tego zrodził się zespół, który jest rozpoznawalny na całym Śląsku. Założony w 1970 roku przez obecnego patrona, swój pierwszy poważny sukces świętował w 1977(I miejsce w kategorii chórów młodzieżowych na Ogólnopolskim Festiwalu Pieśni Zaangażowanej ,,Czerwona lutnia”)[1]. Oprócz licznych trofeów konkursowych chór ma na swoim koncie także nominację do ,,Fryderyków” za nagranie płyty z utworami Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego. Repertuar zespołu jest bardzo szeroki, od licznych utworów a cappella – sakralnych, świeckich, pieśni ludowych, przebojów muzyki rozrywkowej aż po wielkie dzieła wokalno-instrumentalne (chociażby słynne ,,Requiem” Wolfganga Amadeusza Mozarta czy ,,Ein deutsches Requiem” Johannesa Brahmsa). Swoją siedzibę ,,Resonans con tutti” ma w Miejskim Domu Kultury nr 1, gdzie na próbach gromadzi się młodzież z całego Zabrza.
FESTIWALE I KONURSY
Festiwal Wielkanocny im. Ludwiga van Beethovena
Od 2015 roku Zabrze jest, obok Warszawy i Krakowa, gospodarzem tego ważnego muzycznego wydarzenia. W 2015 roku w Domu Muzyki i Tańca wystąpiła Korean Chamber Orchestra z solistką Yu-Young Baek, a w 2016 – Litewska Orkiestra Kameralna pod dyrekcją Sergieja Krylova. Inicjatorkami koncertów są dyrektor festiwalu, Elżbieta Penderecka i prezydent Zabrza, Małgorzata Mańka-Szulik.
Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego
Organizowany od 2013 roku, uzyskał patronat wybitnego kompozytora dzięki staraniom prezydent Zabrza, Małgorzaty Mańki-Szulik. O wyjątkowości wydarzenia stanowi nie tylko miejsce odbywania się koncertów – sala zlokalizowana 320 metrów pod ziemią, w zabytkowej kopalni węgla kamiennego ,,Guido” – lecz także udział Pendereckiego w każdej edycji. Głównym celem festiwalu jest przybliżenie w atrakcyjny sposób muzyki Krzysztofa Pendereckiego – m. in. przez połączenie wykonań utworów kompozytora z występami tanecznymi czy pokazami multimedialnymi. Oprócz tego prezentowane są dzieła innych twórców, np. w 2014 roku festiwal odbył się pod hasłem ,,Z nowego świata dźwięków” i na koncercie finałowym wykonana została IX symfonia e-moll ,,Z nowego świata” Antonina Dvořaka. Melomani mają okazję usłyszeć wybitnych artystów (w poprzednich edycjach brali udział m. in. trębacz Wim van Hasselt, dyrygent i kontrabasista Jurek Dybał, Sinfonietta Cracovia czy Shanghai Quartet).
Kopalnia Guido, fot. Aleksandra Szyguła
zJAZZd Festiwal
Po raz pierwszy został zorganizowany w 2015 roku. Koncerty odbywają się w obiektach związanych z przemysłową historią Zabrza, a ich wykonawcami są zarówno debiutujące, jak i znane na polskim rynku muzycznym zespoły jazzowe. Podczas II edycji festiwalu można było wysłuchać m.in. Szymon Mika Trio, Kinga Głyk Trio czy Maseli & Ścierański. Ponadto w cenę biletu na festiwal wliczone jest zwiedzanie jednego z industrialnych zabytków Zabrza.
Zabrzański Międzynarodowy Festiwal Organowy im. Ks. Antoniego Chlondowskiego
Organizowany jest od 1995 roku. Koncerty odbywające się w zabrzańskich kościołach (a w tym roku nawet w sali koncertowej kopalni Guido, 320 metrów pod ziemią) we wrześniowe weekendy na stałe już wpisały się w kalendarz lokalnych wydarzeń muzycznych. Wykonawcami są wybitni muzycy pochodzący z krajów europejskich (od Włoch po Finlandię), a nawet z USA. Niezwykle szeroki repertuar powoduje, że festiwal co roku przyciąga duże grono słuchaczy.
MUZYCZNE MIEJSCA
Dom Muzyki i Tańca
Wybudowany w 1959 roku, z widownią dla 2000 osób, już w lutym 1960 gościł na swej scenie Artura Rubinsteina. Od tego czasu w budynku przy ul. Gen. de Gaulle’a 17 występują osoby ogólnopolskiej i światowej sławy. Prof. Zbigniew Religa od 1992 przy organizacji corocznego koncertu ,,Serce za serce” zapraszał do Zabrza takie gwiazdy, jak Placido Domingo, Montserrat Caballé, Jose Carreras czy Chris de Burgh[2]. Oprócz tego w Domu Muzyki i Tańca występowali: Krystian Zimerman, Chór Aleksandrowa, Pat Metheny, Electric Light Orchestra, Kult i wielu, wielu innych. Aktualny repertuar dostępny jest na stronie https://www.dmit.com.pl/ .
Dom Muzyki i Tańca, fot. Aleksandra Szyguła
Centrum Kultury Wiatrak
Może nie tak znany, jak Moulin Rouge, ale na pewno ciekawy. Wzniesiony w 1872 roku budynek do II wojny światowej pełnił funkcję: kantyny górniczej, kopalnianej straży pożarnej oraz… sali zabaw. Obecnie CK Wiatrak oferuje koncerty zespołów i wykonawców znanych w całej Polsce (występowali tu m. in. Enej, Kamil Bednarek, Czesław Śpiewa, Big Cyc).
Centrum Kultury Wiatrak, fot. Aleksandra Szyguła
LUDZIE MUZYKI
Czesław Mozil
Człowiek renesansu: piosenkarz, kompozytor, akordeonista, aranżer, aktor dubbingowy, lider polsko‒duńskiego zespołu ,,Czesław śpiewa”, osobowość radiowa i telewizyjna. Od piątego do dwudziestego ósmego roku życia mieszkał z rodzicami w Danii. Nim poświęcił się muzyce, którą sam określa mianem ,,popu” lub ,,alternatywnego popu” z ,,podtekstem punkowym”, zdobył gruntowne muzyczne wykształcenie. Jest on absolwentem Duńskiej Królewskiej Akademii Muzycznej w klasie akordeonu. Po powrocie do kraju zamieszkał w Krakowie. Jego pierwsza płyta wydana w Polsce pt. ,,Debiut” (2008), będąca hybrydą wielu gatunków (rocka, muzyki kabaretowej, alternatywy) zdobyła miano platynowej płyty i ugruntowała pozycję Czesława Mozila w polskiej muzyce rozrywkowej.
Czesław Mozil, źródło: Wikipedia
Edward Czerny
Właściwie Eberhard Antonius Czerny, znany także jako La Strado (1917-2003) ‒ pochodzący z Zabrza, dyrygent, kompozytor, reżyser dźwięku, aranżer multiinstrumentalista. Warto wspomnieć, że Czerny był jednym z wieloletnich opiekunów festiwali w Sopocie, Opolu i Kołobrzegu. Od 1981 przebywał w Niemczech, gdzie zmarł i gdzie został pochowany.
Paul Kraus
Żył w latach 1870‒1934. Urodzony w Mikulczycach (dzisiejsza dzielnica Zabrza) kompozytor muzyki poważnej, nazywany górnośląskim Straussem ze względu na dużą ilość skomponowanych walców. Poza tym pozostawił po sobie 5 operetek, ok. 215 marszy, pieśni i mazurków. Został pochowany w Bytomiu. Na terenie parafii św. Wawrzyńca w Zabrzu ‒ Mikulczycach znajduje się tablica upamiętniająca kompozytora, który pierwsze kroki na muzycznej ścieżce stawiał jako uczeń swojego ojca w tym właśnie kościele.
___________________________________________
[1] Pełna lista nagród znajduje się na stronie https://www.resonans.pl/trofea-i-dyplomy.html
[2]Więcej informacji na ten temat w książce Marii Trepińskiej pt. ,,Religa. Świat wokół serca” lub na stronie https://frk.pl/koncerty.html
_____________________________
Tekst powstał w ramach współpracy Fundacji MEAKULTURA z laureatami XL Olimpiady Artystycznej.
