Parametry, analogie, warstwy, sekwencje. O "Metaformie" Pawła Hendricha

Zasadniczo każdy kompozytor powinien mieć swój charakterystyczny język dźwiękowy (jeśli nie ma – odnajdzie, miejmy nadzieję…). Paweł Hendrich stanowczo takowy język posiada, a swoją wizję konsekwentnie rozwija od początku twórczej drogi, choć – trzeba przyznać – była dość nietypowa. Do osiemnastego roku życia nie miał doświadczeń z klasyczną edukacją muzyczną, ale grał na gitarze basowej w zespole metalowym[1]. Swoją drogą, wydaje się, iż Hendrich jest (niestety) stosunkowo mało znany szerszemu gronu słuchaczy, mimo iż jego kompozycje prezentowane są na najważniejszych festiwalach muzyki współczesnej w kraju (Warszawska Jesień, Musica Polonica Nova, Audio Art) i za granicą (na przykład Musica Viva w Monachium), jak też pisane na zamówienia prestiżowych instytucji. O systemie dźwiękowym kompozytora Krzysztof Stefański pisze, iż:

stanowi koherentną całość, w której poszczególne parametry dzieła muzycznego, jak harmonia, rytm, dynamika czy artykulacja porządkowane są przez analogiczne procesy[2].

Wszystko razem składa się na muzyczne metaformy, jeśli przez ich pryzmat rozumieć poszczególne utwory Hendricha (w tym miejscu odsyłam do książeczki dołączonej do płyty, gdzie więcej o specyfice systemów, którymi operuje kompozytor). Tym samym tytułem opatrzona jest także płyta, której poświęcam niniejszą recenzję.   

Album zawiera pięć kompozycji, powstałych na przestrzeni lat 2011-2015, z przeznaczeniem na kameralne zespoły i składy wykonawcze. Znajdziemy tu kolejno: Emrgon αβ, Sedimetron, Ertytre, Pteropetros oraz, zamykające całość, Alopopulo. Tytuły o iście śródziemnomorskim, starogreckim, a może łacińskim brzmieniu – jakie muzyczne przedstawienia kryją? Bo z dużą dozą prawdopodobieństwa nasuwają skojarzenia z naukami ścisłymi: matematyką bądź fizyką.

Nieodparte wrażenie aury tajemniczości, mityczności (co potęgują wspomniane już tytuły, stanowiące ważną kwestię dla kompozytora), niemal sensualnego brzmienia i nieustającego przenikania się warstw to chyba klucze do zrozumienia wszystkich wymienionych utworów. Słychać echa mistrzów Pawła Hendricha – wielkiej trójki: Witolda Lutosławskiego, Iannisa Xenakisa, György Ligetiego[3]. Ponadto z jednej strony wyczuwalna systematyka, niekiedy także przypadkowość, tuż obok – łączenie muzyki z nauką i filozofią oraz wspominana warstwowość. Każdy z utworów niesie jakąś swoistą wyjątkowość, jednak w mojej pamięci – z przeszło 70-minutowej płyty – utkwił najbardziej Pteropetros na kwintet dęty, akordeon i kwartet smyczkowy, napisany na zamówienie Festiwalu Warszawska Jesień 2015. Jak pisze kompozytor w nocie programowej, tytuł utworu wywodzi się z dwóch greckich słów oznaczających kolejno pióro i kamień, co – w alegoryczny sposób – ma na celu określić typ brzmienia i charakter faktury kompozycji[4]. Utwór faktycznie daje wrażenie łączenia lekkości z masywnością; lekkości fletów i pojedynczych smyczków w wyższych rejestrach z masywnością tutti.   

Ostateczny efekt Mataformy to także, w dużej mierze, zasługa muzyków i zespołów, które interpretują poszczególne kompozycje albumu. Usłyszeć możemy jedne z lepszych formacji wykonujących muzykę współczesną, jak: Ensemble Musikfarbik pod kierownictwem Diego Massona, Ensemble Modern prowadzony przez Clemnesa Heila, ale także rodzime, polskie składy: warszawską grupę Cellonet – dyryguje Andrzej Bauer – Lutosławski Quartet i LutosAir Quintet pod batutą obiecującego, młodego dyrygenta – Macieja Koczura, oraz Orkiestrę Muzyki Nowej pod kierownictwem Szymona Bywalca.

Utwory: Emrgon αβ na zespół kameralny i komputer (2011), wyk. Ensemble Musikfabrik, Diego Masson (dyrygent), 16’55”

Sedimetron na zespół kameralny (2012), wyk. Ensemble Modern, Clemens Heil (dyrygent), 15’46”

Ertytre na osiem wiolonczel (2013-14), wyk. Mikołaj Pałosz (wiolonczela), warszawska grupa Cellonet, Andrzej Bauer (dyrygent), 7’33”

Pteropetros na kwintet dęty, akordeon i kwartet smyczkowy (2015), wyk. Rafał Łuc (akordeon), Lutosławski Quartet, LutosAir Quintet, Maciej Koczur (dyrygent), 15’18”

Alopopulo na orkiestrę kameralną, skrzypce solo i komputery (2014), wyk. Adam Bałdych (skrzypce), Orkiestra Muzyki Nowej, Dariusz Jackowski (system generatywny), Paweł Hendrich (komputer audio), Szymon Bywalec (dyrygent)

Czas trwania: 70’52”

Wydawnictwo: DUX (1373)

Rok wydania: 2017