Litewska Akademia Muzyki i Teatru w Wilnie przez parę dni była sercem rozważań nad istotą muzyki i jej kontekstów, zrzeszając w jednym miejscu wybitnych uczonych i ekspertów w dziedzinie muzyki z całego świata. Okazję tę stworzyła międzynarodowa konferencja muzykologiczna Essence and Context: A Conference Between Music and Philosophy, która odbyła się w dniach 31.08–3.09 2016 roku. Jej głównym celem była próba odpowiedzi na pytanie: czy muzyka ma istotę?
Jak tłumaczyli organizatorzy, pojęcie istoty w filozofii w przeciągu ostatnich dwudziestu lat przeżywa renesans, aczkolwiek w wielu obszarach humanistyki zagadnienie to wciąż traktowane jest z pewną dozą podejrzliwości. Tym, czym najczęściej jesteśmy zaniepokojeni, myśląc o muzyce w kategorii istoty, jest jej różnorodność. Zastanawiające jest, czy mnogość muzyki jest przejawem jednej, tej samej istoty, czy też nie. Niepokojące może być również to, że myślenie o istocie muzyki jest konserwatywnym sposobem na odnalezienie stałości w czymś, co jest zmienne. Zamiłowanie do istoty w sferze kulturalnej jest przepełnione niebezpieczeństwem, które narzuca pewien normatywizm w stosunku do rozbieżnego i zmieniającego się fenomenu. Wielu jest zdania, że należy odwoływać się do zmieniających się historycznych i kulturowych kontekstów muzyki, przez co sama idea istoty muzyki jest błędnie postrzegana.
Z drugiej strony – wyjaśniają dalej organizatorzy – jeśli zastanawiamy się nad znalezieniem w muzyce, która jest tak różnorodna, czegoś wspólnego, nasuwa nam się pytanie: czy naprawdę jesteśmy pogrążeni w chaosie, który jest pełen kompletnie różnych fenomenów muzycznych, niemających ze sobą nic wspólnego? Wydaje się to dość trudne do przyjęcia. Nie bez powodu mówimy o muzyce we wszystkich przypadkach, przechodząc przez różne historyczne i kulturalne konteksty.
Czy faktycznie istnieje rozbieżność pomiędzy istotą muzyki a jej kontekstami? A może istota i konteksty koegzystują ze sobą? Jednym ze sposobów na połączenie tych dwóch pojęć, które wskazali organizatorzy konferencji, może być uznanie, że jedno pojęcie definiuje drugie. W związku z tym można powiedzieć, że istota muzyki potrzebuje być dodana do historycznych i kulturalnych kontekstów po to, by wyjaśnić jej zróżnicowane manifestacje. Drugim sposobem jest odmienne podejście do obu pojęć, aby podkreślić zarówno kulturowy kontekst, jak i istotę, odwracając jednocześnie kierunek wyjaśnienia. Zatem zamiast istoty definiującej kontekst, to istota jest kontekstualna[1].
Na te i inne pytania zdecydowali się odpowiedzieć przeróżni specjaliści z zakresu filozofii i muzykologii. Wśród głównych mówców znaleźli się:
- Profesor Paul Boghossian z Uniwesytetu w Nowym Jorku, który wygłosił referat pt. Music and Meaning. W swoim wystąpieniu rozpatrywał, czy muzyka ma jakiekolwiek znaczenie bądź odniesienie do czegoś „poza sobą”.
- Profesor Vytautas Landsbergis, litewski polityk i muzykolog. Przedstawił on swoją pracę pt. In conversation with Vita GRUODYTĖ In a Forest of Music.
- Profesor Jerrold Levinson z Uniwersytetu w Maryland. Na konferencji zaprezentował referat pt. In Defense of „Authentic Performance”: Adjust Your Ears, Not the Music. W swoim wystąpieniu bronił autentyczności wykonania przed krytyką Petera Kivy’ego.
- Profesor Tamara Levitz z Uniwersytetu w Kalifornii przedstawiła referat pt. Universals and Difference, w którym badała historyczne konsekwencje dla dziedziny muzykologii za porzucenie idei o fundamentalnych uniwersaliach dla metodologii porównawczej muzykologii w latach 1930.
- Profesor Richard Taruskin z Uniwersytetu w Kalifornii. Wygłaszając referat pt. What is a Musical Chose en soi?, skupił się na dwóch utworach muzycznych Sergeia Prokofieva nazwanych Choses en soi (Dinge an sich, Things in Themselves).
Cała książka programu konferencji i abstraktów dostępna jest tutaj: https://music-essence.lmta.lt/wp-content/uploads/2016/03/2016-Music-Essence_ABSTRACTS.pdf
Przypisy:
[1] Zob. https://music-essence.lmta.lt/ (dostęp z dnia 15.05.2017).
