Pochodzący z łaciny termin migracja (łacińskie „migratio” oznacza wędrówkę ludów) oznacza, w najprostszym rozumieniu, przemieszczanie się ludzi w obrębie kontynentów, krajów czy też regionów. Stanowi ona domenę życia człowieka od czasów prehistorycznych i jest integralnie powiązana z jego ponaddziejową egzystencją – tak zjawisko migracji definiuje w swoim artykule Andrzej Bełkot i tłumaczy jak z naturalnego procesu przemieszczania się, migracja przerodziła się w znaczące kulturowo zjawisko.
Niebagatelną rolę emigracja odegrała też w kulturze muzycznej – na usta cisną się natychmiast nazwiska polskich twórców, którzy z kraju wyjechali w okresie zaborów: Chopina, Wieniawskiego, Paderewskiego. XX wiek tym bardziej nie oszczędzał kompozytorów – zmienna sytuacja polityczna, dwie wojny światowe, żelazna kurtyna wielu twórców zmusiły do emigracji, powodując, że ich dorobek w Polsce pozostaje często zupełnie nieznany lub zapomniany.
Zbyt długo traktowano twórczość i działalność polskich kompozytorów tworzących w XX wieku poza granicami kraju jako historię niejako odrębną od tej krajowej – mówi w wywiadzie przeprowadzonym przez Marlenę Wieczorek Beata Bolesławska-Lewandowska.
W najnowszym numerze poświęconym tematyce polskich kompozytorów emigracyjnych przybliżamy zatem sylwetki zapomnianych twórców – Paulina Zgliniecka pisze o Eugeniuszu Morawskim, Agnieszka Cieślak o Bronisławie Mirskim, Elżbieta Szczurko o Antonim Szałowskim, a Magdalena Nowicka-Cieierska o Henryku Warsie.
O istotnym polu działalności polskich emigrantów – muzyce filmowej – piszą w swojej publikacji Agnieszka Cieślak i Mariusz Gradowski.
A jak wygląda sytuacja współczesnych twórców przebywających na emigracji w XXI wieku? Tego możemy dowiedzieć się z wywiadu z Dobromiłą Jaskot i Dominikiem Karskim, kompozytorami mieszkającymi i tworzącymi w Perth w Australii. Daleką od romantyzmu wizję współczesnej emigracji polskich muzyków kreśli natomiast w swoim felietonie Aleksandra Bliźniuk.
O tym, że emigracja nie jest jedynie domeną (a może przekleństwem) wyłącznie polskich kompozytorów przypominają dwa artykuły w dziale Kosmopolita. W pierwszym Kinga Krzymowska-Szacoń pisze o losach europejskich kompozytorów, którzy w okresie II wojny zdecydowali się na emigrację do Stanów Zjednoczonych. W drugim Grzegorz Piotrowski przypomina sylwetkę czeskiego twórcy, Bohuslava Martinů – emigranta.
Przywracanie pamięci o polskich kompozytorach emigracyjnych odbywa się w różnej formie – dobrym sposobem przybliżania zapomnianej twórczości są nowe nagrania – w dziale recenzji Agnieszka Teodora Żabińska recenzuje płytę Izabeli Kopeć z muzyką wokalną Ludomira Michała Rogowskiego, a Ewa Chorościan pisze o albumie z nagraniami dwóch piątych symfonii – w tym V Symfonii f-moll op. 76 Mieczysława Wajnberga.
Niezwykle istotną rolę w przypominaniu o dorobku kompozytorów emigracyjnych odgrywają publikacje książkowe. W dziale rekomendacji polecamy listy Zygmunta Mycielskiego i Andrzeja Panufnika pod redakcją Beaty Bolesławskiej-Lewandowskiej oraz zapowiadamy Leksykon kompozytorów emigracyjnych, który powstaje pod redakcją Marleny Wieczorek i który był inspiracją dla niniejszego numeru tematycznego.
Życzymy przyjemnej lektury!
Spis treści numeru Dalekie lądy. Kompozytorzy emigracyjni
Felietony
Agnieszka Cieślak, Bronisław Mirski – po nitce do kłębka, czyli detektywistyczne oblicze muzykologii
Aleksandra Bliźniuk, Tylko bez romantycznych uniesień
Wywiady
Recenzje
Agnieszka Teodora Żabińska, Nierówny Rogowski
Ewa Chorościan, Dwie piąte – Wajnberg i Prokofiew
Publikacje
Agnieszka Cieślak, Mariusz Gradowski, Muzyka filmowa. Twórcy emigracyjni
Andrzej Bełkot, Definicja migracji
Edukatornia
Magdalena Nowicka-Ciecierska, Henryk Wars – Pierwszy Polak w Hollywood
Paulina Zgliniecka, Szperając w pamięci. O życiu i twórczości Eugeniusza Morawskiego
Elżbieta Szczurko, Antoni Szałowski – odkrywany (neo)klasyk
Kosmopolita
Kinga Krzymowska-Szacoń, American Dream? Kompozytorzy europejscy w Stanach Zjednoczonych
Grzegorz Piotrowski, Bohuslav Martinů: emigrant
Rekomendacje
Zygmunt Mycielski – Andrzej Panufnik: Korespondencja. Część 1: Lata 1949–1969
Kompozytorzy polscy na emigracji. Przewodnik (XX wiek)
Zrealizowano w ramach stypendium twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
