JUBILUESZOWA EDYCJA (5-11 maja 2019)
Za niespełna dwa miesiące w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej odbędzie się 10. jubileuszowa edycja Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisław Moniuszki.
5 maja, dokładnie w dniu urodzin kompozytora, to wielkie wydarzenie zainauguruje uroczysta gala otwarcia z udziałem zaproszonych gości i laureatów poprzednich edycji. Do Biura Konkursu napłynęła rekordowa ilość zgłoszeń – ponad 380 z blisko 50 państw Europy, obu Ameryk, Azji, Afryki i Australii. Najwięcej nadeszło ich z Polski, Ukrainy, Rosji, Korei i USA. Lecz na liście konkursowej znaleźć można także kandydatury, które przysłano m.in. z Kostaryki, Puerto Rico, Japonii, Nigerii, RPA, Nowej Zelandii i Madagaskaru. Do rywalizacji stanie blisko 80 wybranych uczestników, adeptów sztuki wokalnej wyłonionych w wyniku wnikliwej preselekcji, których zmagania będzie śledzić i oceniać znamienite jury pod przewodnictwem krytyka muzycznego Petera Mario Katony, obecnie dyrektora ds. obsad w londyńskiej Royal Opera House Covent Garden. Zaproszenie przyjęli także m.in.: Jonathan Friend (Metropolitan Opera), Tobias O. Hasan (Staatsoper Berlin), Boris Ignatov (Staatsoper Stuttgart), Alain Perroux (Festival d’Aix-en-Provence), Nicolas Payne (Opera Europa), a także nasi znakomici śpiewacy, Ewa Podleś i Piotr Beczała.
KU POKRZEPIENIU SERC
O muzyce Stanisława Moniuszki napisano już bardzo wiele. Jego dorobek imponuje różnorodnością, bogactwem melodii i głębokim zakorzenieniem w naszej tradycji muzycznej. Odzwierciedla jej polski, niepowtarzalny charakter. Przez lata kształtował podstawy rodzimej kultury i wskazywał rodakom ich własną tożsamość. Pomagał także przetrwać trudne czasy. Nasz narodowy kompozytor był również bez wątpienia wielkim patriotą – jak pisał o nim w 1921 roku Zdzisław Jachimecki, badacz jego twórczości – krew z krwi i kość z kości Polakiem. Jego wielkie opery, Halka i Straszny dwór, dotykające sedna polskości – zarówno w warstwie tekstowej, jak i muzycznej – do dziś są inspiracją dla wielu twórców teatralnych, a dorobek pieśniarski stanowi istotę polskiego repertuaru wokalnego. Moniuszko odegrał znaczącą rolę w historii Polski i w swojej twórczości dawał wyraz temu, iż naród żyje naprawdę, gdy żyje jego kultura.
STANISŁAW MONIUSZKO (1819-1872)
Stanisław Moniuszko po raz pierwszy przestąpił próg Teatru Wielkiego w 1857 roku. Niedługo potem odniósł ogromny sukces premierą swojej opery Halka. Potem przyszły kolejne. Został mianowany stałym dyrygentem i otrzymał tytuł dyrektora opery. Nadal komponował – powstawały dzieła operowe, kantaty i msze, a wreszcie – niezliczone pieśni. Należy z pewnością uważać Moniuszkę za twórcę gatunku polskiej pieśni artystycznej, która w początkach XIX wieku właściwie nie istniała. Lukę tę wypełnił dopiero Śpiewnik domowy. Dwanaście zeszytów zawierających blisko trzysta utworów do słów poetów polskich, zagranicznych oraz twórców ludowych, uczyniło ich autora jednym z największych kompozytorów pieśni w Europie. Tak Stanisław Moniuszko zyskał sobie miano Ojca Opery Narodowej.
ROK 2019 – ROK MONIUSZKI
Niestety dzisiejsza wiedza na temat Moniuszki, jego życia i twórczości, nie jest zbyt imponująca. Znakomitą, nadarzającą się okazją, by poprawić taki stan rzeczy, jest obecny rok 2019. Ogłoszony na mocy stosownych uchwał – w związku z przypadającą 200. rocznicą urodzin kompozytora – Rokiem Moniuszki przez Sejm (20 lipca 2018) i Senat (19 grudnia 2018) Rzeczypospolitej Polskiej, a także na wniosek Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – przez Konferencję Generalną UNESCO z poparciem Polskiego Komitetu tej organizacji. 10. edycja Konkursu, tak jak setki innych wydarzeń organizowanych w całej Polsce, również wpisuje się w uroczyste obchody tegorocznego jubileuszu.
ISTOTA KONKURSU
Idea powołania Międzynarodowych Konkursów Wokalnych im. Stanisława Moniuszki powracała regularnie w rozważaniach zarówno Departamentu Muzyki w ówczesnym Ministerstwie Kultury i Sztuki, jak i w środowiskach muzycznych. Wreszcie, w 1988 roku, Ministerstwo podjęło decyzję, przy współudziale Filharmonii Narodowej i Towarzystwa Miłośników Muzyki Moniuszki, o zorganizowaniu międzynarodowej imprezy, która miałaby przybliżyć twórczość Moniuszki młodym, polskim i zagranicznym wokalistom (Międzynarodowy Konkurs dla Młodych Wokalistów im. Stanisława Moniuszki). I tak też się stało. Nieprzerwanie od 1992 roku aż do dzisiaj, wielkim i nieocenionym propagatorem spuścizny kompozytora jest – lekko zmieniony w nazwie – Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Stanisława Moniuszki, organizowany co trzy lata w Warszawie. A sam kompozytor, wypełniony polskością, twórca oper narodowych i Śpiewników domowych, zaakceptowany przez utalentowaną wokalnie młodzież, stał się poprzez wszystkie kolejne edycje Konkursu niejako obywatelem świata.
MARIA FOŁTYN (1924-2012)
Od początku wiedziała to najlepiej Maria Fołtyn. Wielka osobowość polskiego życia muzycznego, kobieta niezwykła, absolutna pasjonatka, heroina, walcząca o niemożliwe niczym bohaterki jej scenicznych wcieleń z operowego repertuaru. Znakomita śpiewaczka, animatorka życia muzycznego, która po latach kariery wokalnej zajęła się reżyserią operową. Szczególną pozycję w jej dorobku reżyserskim zajmował repertuar polski, zwłaszcza opery Stanisława Moniuszki, których była niestrudzoną propagatorką w kraju i za granicą. Straszny dwór poza Polską zrealizowała w Bukareszcie, Tokio i Samarze. Halkę zaprezentowała w Hawanie, Mexico City, Ankarze, Nowosybirsku, Osace i Kurytybie.
Podjęła dalsze dzieło popularyzacji tradycji Moniuszkowskiej. W latach 1977-98 pełniła funkcję dyrektora artystycznego Festiwali Moniuszkowskich w Kudowie-Zdroju. W 1984 roku założyła Towarzystwo Miłośników Muzyki Moniuszki, rok później została jego pierwszym prezesem. Jej nieustająca pasja i ogromne zaangażowanie zaowocowały wieloma cennymi przedsięwzięciami.
Wspólnie z Towarzystwem Miłośników Muzyki Moniuszki zorganizowała w 1992 roku I Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Stanisława Moniuszki i sukcesywnie jego kolejne edycje. Dwie pierwsze, pod egidą Ministerstwa Kultury, przyjęła pod swoje skrzydła Filharmonia Narodowa. Kolejne trzy edycje zagościły w Teatrze Wielkim. Wtedy też, w wyniku starań ówczesnej dyrekcji, wielka inicjatywa pani Marii, okupiona przez lata wielką pracą i osobistym zaangażowaniem, doczekała się trwałej, instytucjonalnej stabilizacji. W 2006 roku ówczesny Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Kazimierz Michał Ujazdowski, wpisał prowadzenie Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki do podstawowych zadań narodowej sceny operowej. Teatr Wielki w Warszawie był bowiem domem artystycznym kompozytora, który tu właśnie tworzył, pracował, święcił swoje największe triumfy i stąd został odprowadzony na miejsce wiecznego spoczynku; było więc oczywiste, że Konkurs powinien odbywać się w siedzibie Opery Narodowej. Wszystko to stało się fundamentem wydarzenia, które dzisiaj jest największym przedsięwzięciem tego rodzaju w Polsce, z powodzeniem też mierzy się z najważniejszymi konkurentami w Europie i na świecie.
KONKURSOWY REPERTUAR – KILKA REGUŁ
Konkurs składa się z trzech etapów – dwa odbywają się z towarzyszeniem fortepianu, a trzeci, finałowy, z towarzyszeniem orkiestry. Dobór programu następuje na podstawie listy repertuarowej przygotowanej dla uczestników przez organizatorów Konkursu. Lista zawiera zestaw utworów, które kandydaci mogą zaśpiewać w zależności od etapu; i tak w I etapie są to arie operowe (z XVIII lub XIX wieku) i pieśni polskie (z XIX lub XX wieku), w II etapie arie operowe z tego samego okresu, ale inne niż w I etapie oraz pieśń z repertuaru światowego (XIX i XX wiek), wreszcie na etap III składa się prezentacja polskiej arii operowej, arii operowej lub operetkowej z repertuaru Stanisław Moniuszki i arii operowej z repertuaru światowego.
Do Konkursu mogą zgłaszać się młodzi śpiewacy wszystkich narodowości. Zachowany musi być jednak limit wiekowy. Wybrani przez jury uczestnicy, poddani ich ocenie podczas przesłuchań, staną przed wielkim wyzwaniem i ogromną szansą – ich głos, talent, lata nauki i determinacja zostaną zauważone, docenione i uhonorowane, również finansowo. A jest o co walczyć. Ustanowione regulaminem nagrody dla laureatów i finalistów to sumy rzędu kilku tysięcy euro, a lista wyróżnień pozaregulaminowych jest imponująca.
KONKURSOWE PATRONATY
Konkurs im. Stanisława Moniuszki był od początku istnienia wielkim wydarzeniem na kulturalnej i muzycznej mapie Warszawy i Polski. Jego kolejne edycje obejmowały swoimi patronatami najważniejsze osoby w kraju. Byli to m.in. ministrowie kultury: Andrzej Siciński, Kazimierz Dejmek, Bogdan Zdrojewski, Piotr Gliński, prezydenci: Aleksander Kwaśniewski i Lech Kaczyński z małżonką oraz Prymas Polski, kardynał Józef Glemp.
JURORZY I LAUREACI
Kolejne edycje Konkursu gromadziły znakomite, kompetentne gremia jurorów – wybitnych artystów, wielkich pedagogów, znanych dziennikarzy muzycznych, jednym słowem osób mających głos decyzyjny w kształtowaniu wydarzeń na polskiej i międzynarodowej scenie muzycznej. Zasiadały w nich takie osobistości, jak: Irina Archipowa, Leila Gencer, Teresa Berganza, Larisa Gergieva, Mirella Frani, Martha Eggerth, Eva Martón, Guo Shuzhen, Neil Shicoff, Sergio Segalini, Ewa Podleś, Teresa Żylis-Gara, Krystyna Szostek-Radkowa, Stefania Toczyska, Helena Łazarska, Bogusław Kaczyński, Jacek Kaspszyk, Jerzy Artysz, Bogdan Paprocki, Wiesław Ochman, Ryszard Karczykowski i Andrzej Dobber. Nie sposób tu wymienić wszystkich. Począwszy od 2013 roku (8. edycja) w składzie jury znaleźli się także menedżerowie i doradcy ważnych teatrów operowych (m.in. Opera Hamburska, Theater an der Wien, Houston Grand Opera) i prestiżowych festiwali muzycznych (Bregenzer Festspiele, Festival d’Aix-en-Provence). Zmiana ta miała swój wymierny efekt – dawała uczestnikom szansę na angaż, niezależnie od konkursowych zmagań.
Minionych kilkanaście lat pokazało, że wiele z werdyktów jury zyskało potwierdzenie w karierach laureatów. Wśród polskich finalistów, którzy potem zostali i są nadal gwiazdami wokalistyki, goszczą na polskich, europejskich i światowych scenach operowych oraz wielkich estradach koncertowych, byli m.in.: Aleksandra Kurzak, Urszula Kryger, Małgorzata Walewska, Katarzyna Trylnik, Wioletta Chodowicz, Marcin Bronikowski, Jacek Janiszewski, Adam Zdunikowski, Rafał Bartmiński, Mariusz Kwiecień, a także Aleksandra Kubas, Ewa Tracz, Łukasz Goliński, Andrzej Filończyk, Krzysztof Bączyk i Jakub Józef Orliński.
10. EDYCJA KONKURSU
Podczas tej edycji Konkurs im. Stanisława Moniuszki po raz pierwszy zagościł również na własnej platformie vod Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Zarówno wszystkie przesłuchania, jak i galę finałową można było śledzić na żywo. Dzięki temu Konkurs trafił do bez porównania większego grona odbiorców. Zarejestrowane materiały i nagrania zachowane zostały do dalszego przekazu.
KONKURS DZISIAJ
Kiedy nie tylko świat muzyczny pożegnał Marię Fołtyn, dyrektorską i organizacyjną pieczę nad Konkursem przejęła Beata Klatka. Od najmłodszych lat związana z muzyką, z wykształcenia flecistka, pedagog, koordynator Programu Kształcenia Młodych Talentów i szefowa Akademii Operowej w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Z błogosławieństwem pani Marii, z którą dane jej było współpracować wcześniej, z ogromnym powodzeniem, wspierana przez ekipę świetnych współpracowników, realizuje przekazane przez swoją wielką poprzedniczkę dziedzictwo. Dba o Konkurs, który Maria Fołtyn stworzyła i uczyniła ważnym wydarzeniem w świecie wokalistyki i jako wnikliwa obserwatorka życia muzycznego zawsze miała jasną wizję jego kształtu i obecności na arenie międzynarodowej. Kontynuacja konkursów wokalnych imienia Stanisława Moniuszki pozwala artystom z całego świata na włączenie do swojego repertuaru pieśni i arii twórcy polskiej opery narodowej, twórcy, którego język muzyczny w swojej prostocie – jak mawiano kiedyś – nie musi być rozumiany jedynie przez Polaków. Uważając Fryderyka Chopina za światowego ambasadora polskości, nie wolno nam zapominać o Stanisławie Moniuszce, którego życie związane było z Polską i z narodem, dla którego przede wszystkim tworzył. On sam kochał i wielbił Chopina, uczył sobie współczesnych znaczenia tego kompozytora dla polskiej muzyki i kultury.
My, Polacy, mamy wobec Moniuszki wielkie zobowiązania, dlatego powinniśmy nadal kultywować to wielkie dzieło kompozytorskie, chociażby poprzez organizowanie Międzynarodowych Konkursów Wokalnych Jego imienia.
Oficjalna strona internetowa Konkursu: https://teatrwielki.pl/dzialalnosc/konkurs-moniuszkowski/x-konkurs-moniuszkowski/
Spis treści numeru Porozmawiajmy o Stanisławie Moniuszce
Felietony
Jacek Szymański, Po co śpiewać dziś utwory Stanisława Moniuszko
Dorota Relidzyńska,
Śpiewanie to obciach. Szymanowska, Kurpiński, Lessel… Moniuszko. Śpiewnik domowy
Wywiady
Marcin Sompoliński/ K. Furtak, Moniuszkę wtłoczono w sztywne ramy i zamknięto w „cepeliowskim” idiomie
Piotr Wajrak/ K. Furtak, Tradycyjna “Halka” nie istnieje!
Recenzje
Agnieszka Nowok – Zych, Patriotyczny balans…
Paweł Bocian, „Widma” pod batutą Andrzeja Kosendiaka z Wrocław Baroque Orchestra
Publikacje
Iwona Sawulska, Fenomen „Śpiewników domowych”
Szymon Atys, Moniuszko wirtuozowski. O parafrazach fortepianowych Henryka Melcera-Szczawińskiego
Edukatornia
Katarzyna Boniecka, Kwartety niedoceniane
Ewa Kuszewska, Moniuszko oswojony
Kosmopolita
Ignacy Zalewski, Czekając na pariasa. Kilka słów o przyczynach zapomnienia „Parii” Moniuszki
Rekomendacje
Konkurs Moniuszkowski czyli wielkie śpiewanie w Warszawie
Rok Moniuszkowski w Operze Nova
