W dniach 13–15 października 2022 roku w Akademii Muzycznej w Katowicach odbyła się 51. Konferencja Muzykologiczna Związku Kompozytorów Polskich „Muzyka i ekspresja”. Muzykolodzy i teoretycy muzyki z całej Polski obradowali rozważając problemy związane z ekspresją w muzyce – jej definicją, obecnością, postrzeganiem i różnego rodzaju interpretacjami. Obradom towarzyszyły dwa koncerty symfoniczne – Akademickiej Orkiestry Symfonicznej im. Karola Szymanowskiego pod batutą Mirosława Jacka Błaszczyka oraz NOSPR pod dyrekcją Domingo Hindoyana. Portal Meakultura.pl objął patronat nad tym wydarzeniem.
Uczestnicy wysłuchali 42 referatów, 1 panelu dyskusyjnego oraz 2 wykładów plenarnych, które wygłosili zaproszeni goście: prof. Karol Berger ze Stanford University (Stany Zjednoczone) oraz prof. Krzysztof Guczalski z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Na zakończenie konferencji uczestnicy odwiedzili także Muzeum Historii Miasta Katowice oraz zabytkową dzielnicę Nikiszowiec. Wybrane materiały z konferencji zostaną opublikowane w „Polskim Roczniku Muzykologicznym” 2023, a także innych pismach. Organizatorami Konferencji byli: Związek Kompozytorów Polskich – Sekcja Muzykologów oraz Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Konferencję zrealizował Komitet Naukowo-Organizacyjny w składzie: Bartłomiej Barwinek, Beata Bolesławska-Lewandowska, Agnieszka Nowok-Zych, Wojciech Stępień, Magdalena Stochniol i Marcin Trzęsiok. Wydarzenie dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w programie „Doskonała nauka”.
Wykłady plenarne zaproszonych gości zostały przez organizatorów zarejestrowane. Za zgodą autorów udostępniamy je w sieci Internet.
Karol Berger Mahler i odwołanie Dziewiątej Symfonii
13 października 2022 roku w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach prof. Karol Berger ze Stanford University wygłosił wykład plenarny zatytułowany Mahler i odwołanie Dziewiątej Symfonii. Wykład ten otworzył obrady 51. Konferencji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich „Muzyka i ekspresja” (13–15 X 2022, Katowice). Prof. Karol Berger był gościem Związku Kompozytorów Polskich oraz Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
W krótkim omówieniu swego wykładu Karol Berger napisał:
Ostatnie słowo V Symfonii Mahlera, skomponowanej w latach 1901–02 i prawykonanej w 1904 roku, jest ironiczne, szydercze wręcz, na pewno nie pompatycznie triumfalne. Wyśmiewana jest tu cała tradycja zwycięskich scenariuszy symfonicznych uosabianych przez IX Symfonię Beethovena, tradycja „per aspera ad astra”, która kazała symfonikom proponować historie o cierpieniu triumfalnie przezwyciężonym. Finał stawia też pod znakiem zapytania własną przeszłość Mahlera. Po raz pierwszy kompozytor pisze tu symfonię, która nie dąży do transcendencji i wzniosłości, lecz akceptuje komiczną immanencję ziemskiej egzystencji. Dążenie do transcendencji zawodzi, ale nie zostaje zapomniane, podobnie jak nie są zapomniane negatywne aspekty ludzkiej egzystencji, które to dążenie zrodziły. [z programu konferencji]
Za zgodą autora oraz organizatorów 51. Konferencji Muzykologicznej ZKP udostępniamy zapis audio-wideo wykładu.
Krzysztof Guczalski Czym, w gruncie rzeczy, jest ekspresja w muzyce?
14 października 2022 roku w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach prof. Krzysztof Guczalski z Uniwersytetu Jagiellońskiego wygłosił wykład plenarny zatytułowany Czym, w gruncie rzeczy, jest ekspresja w muzyce? Wykład ten otworzył drugi dzień obrad 51. Konferencji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich „Muzyka i ekspresja” (13–15 X 2022, Katowice). Prof. Krzysztof Guczalski był gościem Związku Kompozytorów Polskich oraz Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
W krótkim omówieniu swego wykładu Krzysztof Guczalski napisał:
Postrzeganie związku muzyki z emocjami jest odwiecznym toposem, obecnym niemal we wszystkich znanych kulturach. Jest także odnotowywane u większości filozofów zajmujących się muzyką, począwszy od Platona i Arystotelesa. Ale ujmowanie tego związku w kategoriach ekspresji uczuć twórcy jest stosunkowo niedawnym pomysłem, który rozpowszechnił się dopiero w czasach romantyzmu, a otrzymał swe teoretyczne sformułowania na przełomie XIX i XX w. w tzw. klasycznej teorii ekspresji. Jednak teoria ta począwszy od lat 30-tych XX wieku poddawana była coraz bardziej zdecydowanej krytyce, a w latach 80-tych zapanował szeroki konsensus uznający ją za błędną. Powszechnie przyjęte zostało stanowisko, zgodnie z którym estetycznie istotne jest jedynie posiadanie przez muzykę pewnych jakości emocjonalnych, które nie muszą mieć związku z realnymi stanami psychicznymi autora – a zatem nie czynią muzyki ekspresją w źródłowym sensie.
Mimo to ciągle pojawiają się wypowiedzi próbujące restytuować klasyczną teorię ekspresji. Bo też jej odrzucenie może pozostawiać poczucie niedosytu, jako że intuicja intymnego związku pomiędzy osobowością artysty a dziełem wydaje się szeroko rozpowszechniona i ma pewne znamiona wiarygodności. Zanim więc uznamy tę intuicję jedynie za przejaw poromantycznych tęsknot czy iluzji, warto się zastanowić, czy nie można by jej wyeksplikować w taki sposób, aby nie podlegała standardowym i słusznym zarzutom, jakie kierowane są przeciwko klasycznej teorii ekspresji. Proponowane wystąpienie ma być poświęcone próbie takiej eksplikacji.
Za zgodą autora oraz organizatorów 51. Konferencji Muzykologicznej ZKP udostępniamy zapis audio-wideo wykładu.
Partnerem Meakultura.pl jest Fundusz Popierania Twórczości Stowarzyszenia Autorów ZAiKS
