Boliwia, Węgry, Australia, Finlandia? Koncerty, festiwale, a może konkursy? Śpiewanie, ale również zwiedzanie zabytków, jedzenie lokalnych przysmaków i spotkania ze znanymi dyrygentami. Czy chórzyści są turystami kulturowymi? Oto wyniki badań dotyczących podróży artystycznych chórów.
Badania przeprowadzono wśród chórów akademickich (uniwersyteckich) – były to trzy zespoły z Polski: Chór Kameralny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (21% ogółu badanych osób), Chór Akademicki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (9% ogółu) i Chór Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie (22% ogółu) oraz siedem chórów z innych krajów: Młodzieżowy Chór Cantabile z Mołdawskiej Akademii Ekonomicznej w Kiszyniowie – Mołdawia (7% ogółu), Chór Kameralny Vocalisti Rostochienses z Wyższej Szkoły Muzycznej i Teatralnej w Rostocku – Niemcy (4%), Chór Akademicki Angel Manolov w Sofii – Bułgaria (5% ogółu), Chór Żeński Uniwersytetu w Rennes – Francja (6% ogółu), Chór Uniwersytetu w Guayaquil – Ekwador (13% ogółu), Chór Mieszany Örebro Studentsångare w Örebro – Szwecja (8% ogółu), Chór Estudiantil Narodowego Uniwersytetu Meksykańskiego, Meksyk – Meksyk (4% ogółu). Przebadanych zostało łącznie 112 osób za pomocą kwestionariusza ankiety.
Dobór chórów nie był jednak przypadkowy. Wszystkie zespoły uczestniczyły w 2009 lub w 2011 roku w organizowanym w Poznaniu Międzynarodowym Festiwalu Chórów Uniwersyteckich „Universitas Cantat”, dzięki czemu wiadomo, że biorą udział w podróżach artystycznych.
Celem przeprowadzonych badań było ustalenie, w jakim stopniu chórzyści są turystami kulturowymi oraz co jest dla nich najważniejsze podczas podróży artystycznych z zespołem.
Charakterystyka próby badanej
42% przebadanych Polaków to chórzyści Chóru Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, 41% – chórzyści Chóru Kameralnego UAM w Poznaniu, a resztę – 17% stanowią śpiewacy z Chóru Akademickiego UAM w Poznaniu (wyk. 1).
Chórzystami najbardziej chętnymi do współpracy przy wypełnianiu ankiet okazali się Ekwadorczycy z Chóru Uniwersytetu w Guayaquil (26% chórzystów obcokrajowców), za nimi Chór Mieszany Örebro Studentsångare ze Szwecji (17%), 15% chórzystów to ankietowani z Młodzieżowego Chóru Cantabile w Mołdawii, 13% – chórzystki z Żeńskiego Chóru Uniwersytetu w Rennes z Francji, 11% – śpiewacy z bułgarskiego Chóru Akademickiego Angel Manolov z Sofii, 9% – chórzyści z Chóru Estudiantil z Meksyku i, na końcu, 8% – wykonawcy z Chóru Kameralnego Vocalisti Rostochienses z Niemiec (wyk. 2).
wyk. 1
Przynależność do chórów chórzystów z Polski,
wszystkie wykresy i tabela – źródło: opracowanie własne
wyk. 2
Przynależność do chórów chórzystów z innych krajów
Podczas badań zostało przeankietowanych dwukrotnie więcej kobiet z Polski niż mężczyzn (stosunek 68% do 32%), w innych krajach różnica ta była mniejsza – 60% kobiet i 40% mężczyzn
Wiek badanych chórzystów przedstawia się następująco: najliczniejszą grupę tak w Polsce, jak i w innych krajach stanowiły osoby najmłodsze – w wieku studenckim 18-25 lat (51% w Polsce i 45% w innych krajach), następnie nie mniej liczni członkowie w wieku 26-35 lat (po 42% w Polsce i innych krajach), dalej osoby w wieku 36-50 lat (3% w Polsce, lecz aż 11% wśród śpiewaków z innych krajów) oraz po 3% seniorzy (wiek powyżej 51) (wyk. 3 i 4).
wyk. 3 i 4
Wiek badanych chórzystów z Polski i innych krajów
wyk. 5 i 6
Wykształcenie badanych chórzystów z Polski i innych krajów
Niemal trzy czwarte ankietowanych chórzystów posiadało wykształcenie wyższe (73% chórzyści z Polski, 79% – z innych krajów), wykształcenie średnie miało 27% śpiewaków z Polski i 15% z innych krajów. Wykształcenie podstawowe (4%) oraz zawodowe (2%) wyróżnić można tylko u osób z innych krajów, wśród Polaków nie odnotowano takiego typu wykształcenia (wyk. 5 i 6).
Różnice w statusie społecznym chórzystów z Polski i innych krajów znacznie się różnią. Wśród Polaków prawie połowa osób już nie studiuje, lecz pracuje (46%), 29% chórzystów uczy się lub studiuje, 20% to pracujący studenci, zaś jedynie 5% osób nie pracuje. Wśród zagranicznych chórzystów statystyka ta wygląda następująco: najwięcej osób (43%) zarówno studiuje, jak i pracuje, tylko jedna trzecia pracuje (34%), 21% jest osób uczących się lub studiujących, a zaledwie 2% nie posiada pracy (wykres 7 i 8).
wyk. 7 i 8
Status społeczny chórzystów z Polski i innych krajów
wyk. 9
Znajomość języków obcych przez chórzystów z Polski
Na wykresie 9 została przedstawiona znajomość języków obcych przez chórzystów z Polski. Dla wszystkich (100%) językiem ojczystym jest polski. Znajomość języka zaawansowanego – angielskiego zadeklarowało aż 46% śpiewaków, rosyjskiego – 7%, a hiszpańskiego, niemieckiego i francuskiego – po 3%. Zaawansowany język ukraiński zna 2% osób, podobnie – zaawansowany starogrecki. Językiem średniozaawansowanym angielskim włada aż 49% ankietowanych, niemieckim – 12%, rosyjskim – 10%, francuskim – 5% oraz po 2% – językiem hiszpańskim, macedońskim i węgierskim. Znajomość języka niemieckiego na poziomie podstawowym wykazuje 24% osób, rosyjskiego – 14%, hiszpańskiego – 10%, francuskiego i włoskiego – po 8% osób, łaciny – 7%, angielskiego – 5%, po 3% śpiewaków zaznaczyło język grecki i szwedzki oraz po 2% – języki: japoński, chorwacki, czeski, ukraiński, węgierski, ormiański, turecki i migowy.
|
Kraj |
Język ojczysty |
Język w stopniu zaawansowanym |
Język w stopniu średniozaawansowanym |
Język w stopniu podstawowym |
|
Niemcy (Rostock) |
niemiecki (100%) |
angielski (25%) |
angielski (75%)
|
francuski (50%) łaciński (25%) rosyjski (25%) |
|
Szwecja (Ȍrebro) |
szwedzki (100%) |
angielski (100%) |
hiszpański (22%) niemiecki (11%) |
francuski (22%) hiszpański (33%) łaciński (11%) niemiecki (56%) |
|
Francja (Rennes) |
francuski (100%) |
angielski (29%) |
angielski (71%) hiszpański (29%) niemiecki (14%) rosyjski (14%) |
hiszpański (43%) polski (29%) portugalski (14%) |
|
Bułgaria (Sofia) |
bułgarski (100%) |
angielski (83%) francuski (17%) rosyjski (17%) |
angielski (17%) francuski (17%) hiszpański (17%) rosyjski (17%) włoski (17%) |
niemiecki (17%) rosyjski (17%) |
|
Mołdawia (Kiszyniów) |
rumuński (63%) rosyjski (38%) |
angielski (75%) francuski (25%) rosyjski (25%) rumuński (38%) |
angielski (25%) francuski (38%) hiszpański (25%) rosyjski (13%) |
francuski (13%) hiszpański (13%) niemiecki (13%) polski (13%) ukraiński (13%) włoski (13%) |
|
Ekwador (Guayaquil) |
hiszpański (100%) |
angielski (43%) |
angielski (36%) włoski (7%) |
francuski (7%) portugalski (7%) włoski (7%) |
|
Meksyk (Meksyk) |
hiszpański (100%) |
angielski (20%) |
angielski (80%) niemiecki (20%) |
– |
tab. 1
Znajomość języków obcych przez chórzystów z innych krajów
W tabeli 1 zaprezentowana została znajomość języków obcych przez osoby z innych krajów. Można z niej wyczytać dwie zależności – po pierwsze, w każdym chórze są śpiewacy, którzy władają językiem angielskim w stopniu zaawansowanym oraz, po drugie, wybrani chórzyści z Europy znają więcej języków obcych od śpiewaków zza oceanu. Największą różnorodnością wykazali się śpiewacy z Mołdawii (znajomość dziewięciu języków obcych) oraz Bułgarzy (sześć języków obcych), a najmniejszą chórzyści z Meksyku – zaledwie dwa języki obce. Najwyższą znajomość języka angielskiego w stopniu zaawansowanym wykazują Szwedzi (100%) oraz Bułgarzy (83%).
wyk. 10
Powody rozpoczęcia śpiewania w chórach przez badanych chórzystów z Polski i innych krajów
Wykres 10 prezentuje odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „Z jakiego powodu zacząłeś/zaczęłaś śpiewać w chórach?” z możliwością wyboru dwóch odpowiedzi (zazwyczaj dwie śpiewacy wskazywali). Zarówno pośród chórzystów z Polski, jak i z innych krajów, najpopularniejszą odpowiedzią była „z zamiłowania do muzyki” (tak odpowiedziało 90% chórzystów z Polski i 94% z innych krajów), kolejne powody różnią się – chórzyści z Polski deklarowali odpowiedzi: „by podróżować więcej” oraz „by wypełnić sobie czas wolny” (po 25% wskazań), a także „inne” – 15% czy odpowiedź „przez przypadek” – 9%. Podawanymi motywami były również: „z ciekawości”, „by pogłębić umiejętności”, „brakowało mi kontaktu z muzyką po zakończeniu edukacji w szkole muzycznej”. Chórzyści z innych krajów swe dalsze odpowiedzi mieli znacznie odmienne: po 13% przypadło na odpowiedzi „przez przypadek” i „inne”, 11% na: „by podróżować więcej”, a 6% na „by wypełnić sobie czas wolny”. Wśród odpowiedzi „inne” najciekawsze wydają się: „dla relaksu”, „to była decyzja mojej mamy i tak już zostało”, „zamiłowanie do śpiewania z innymi osobami, w grupie”.
wyk. 11
Liczba podróży krajowych odbytych przez chórzystów z Polski i innych krajów
Wykres 11 przedstawia liczbę odbytych podróży krajowych przez chórzystów z Polski i innych krajów, przy czym podróże te odbywały się tylko z chórami. Wyniki bardzo się różnią. Najwięcej chórzystów z Polski (31%) odbyło aż 11-20 podróży, dalej uplasowało się 4-10 podróży (29% polskich śpiewaków), następnie – powyżej 21 wyjazdów chóralnych (15%) oraz 0-3 (15%). Śpiewacy z innych krajów natomiast w 38% przypadków przebyli 0-3 podróży, 30% osób wzięło udział w 4-10 wyjazdach z zespołem, 19% chórzystów – w 11-20 podróży oraz 13% – w powyżej 21 wyjazdach.
wyk. 12
Liczba podróży zagranicznych odbytych przez chórzystów z Polski i innych krajów
Na wykresie 12 można zobaczyć liczbę odbytych podróży zagranicznych przez chórzystów z Polski i innych krajów, podróże te odbywały się tylko z chórami. Tym razem wyniki dwóch grup badanych są bardziej zbliżone do siebie. 0-3 to najczęściej wskazywana liczba podróży zagranicznych, które odbyli Polacy i obcokrajowcy (46% Polaków, 49% osób z innych krajów), 4-10 wyjazdów zadeklarowało tyle samo procent z obydwu grup (po 36%), dalej następują zmiany: 7% Polaków i 11% obcokrajowców wybrało się na 11-20 podróży (czwarty wybór wśród Polaków, trzeci osób z innych krajów), a w ponad 21 podróżach zagranicznych uczestniczyło 12% osób z Polski i 4% z innych krajów (trzecia i czwarta pozycja).
wyk. 13
Najciekawsze pod względem kulturowym kraje, odwiedzone przez chórzystów z Polski
Wykres 13 przedstawia odpowiedzi polskich chórzystów na polecenie: „Proszę podać trzy najbardziej ciekawe kulturowo kraje, które odwiedziłeś/ odwiedziłaś z chórem”. Wśród najczęściej wymienianych odpowiedzi były w kolejności: Argentyna (22%), Macedonia (20%), Ekwador (19%), Korea Południowa (17%), Włochy (15%), Ukraina (14%), dalej Boliwia, USA i Węgry – po 12%, Peru (10%), Meksyk (8%) oraz (po 7%) Australia, Rosja, Hiszpania, Finlandia i Czechy, następnie (5%) – Kanada, Japonia i Izrael. Zaledwie po 3% osób wymieniło kraje takie jak: Łotwa, Austria, Szwajcaria, Belgia i Anglia, a Tajwan, Serbia, Szwecja i Litwa wymienione zostały przez 2% osób.
wyk. 14
Najciekawsze pod względem kulturowym kraje, odwiedzone przez chórzystów zagranicznych
To samo pytanie skierowane do osób z innych krajów dało kompletnie różne wyniki (wyk. 14). Ponad połowa chórzystów uważa Polskę za najbardziej ciekawy kraj (57% odpowiedzi), dalej uplasowały się Włochy (25%) i Hiszpania (21%), w 17% odpowiedzi podano Argentynę i Niemcy, w 15% – Chiny i Francję, Wenezuelę zaś – w 11%. Kolejne odpowiedzi to: Meksyk, Szwecja i Anglia (po 8%); Brazylia, Kolumbia, Czechy, Rumunia i Peru (po 6%); USA, Szwajcaria, Portugalia, Węgry, Grecja i Holandia (po 4%), w zaledwie 2% odpowiedzi padły nazwy krajów: Serbia, RPA, Wietnam, Norwegia, Islandia, Japonia, Turcja i Dania.
wyk. 15
Najcenniejsze elementy podróży chóralnych dla chórzystów z Polski i innych krajów
Kolejnym pytaniem było: „Co najbardziej cenisz podczas wyjazdów chóralnych?” (wyk. 15) – tu możliwe było wybranie dwóch odpowiedzi i śpiewacy takiego też wyboru dokonywali. Chórzyści z Polski na pierwszym miejscu wskazali odpowiedź: „wspólne śpiewanie, koncertowanie” (prawie trzy czwarte odpowiedzi), trochę niżej uplasowała się odpowiedź: „atrakcyjność miejsca (czasami nawet nie miało się w planach odwiedzenia tego kraju)” – 51%, jeszcze niżej (46%) – „możliwość spędzania czasu z przyjaciółmi z chóru”, co trzeci polski chórzysta zwrócił uwagę, że wyjazdy z chórem „są tańsze niż organizowanie takiego wyjazdu samemu”, 19% ankietowanych zaznaczyło odpowiedź: „odwiedzanie miejsc czasami niedostępnych dla normalnych turystów (typu ambasada)”, a 8% – odpowiedź „inne” (która mieści w sobie np.: „poszerzanie kręgu znajomości o ludzi z innych krajów”, „uczestniczenie w festiwalach, konkursach chóralnych”). Odpowiedzi chórzystów z innych krajów nieznacznie się różnią. Najpopularniejszym wyborem było: „wspólne śpiewanie, koncertowanie” – 79% odpowiedzi, dalej – odmiennie niż u Polaków – uplasowała się: „możliwość spędzenia czasu z przyjaciółmi z chóru” (42%), trzecią najchętniej wybieraną odpowiedzią było: „atrakcyjność miejsca (czasami nawet nie miało się w planach odwiedzenia tego kraju)” (36%). Kolejne: „odwiedzanie miejsc czasami niedostępnych dla normalnych turystów (typu ambasada)” (23%), „są tańsze niż organizowanie takiego wyjazdu samemu” (15%) oraz „inne” – 8% odpowiedzi. Najciekawsze „inne” odpowiedzi to: „poznawanie wspaniałych ludzi” i „wspólne zwiedzanie” (pojawiło się trzy razy).
wyk. 16
Rola języków obcych podczas wyjazdów chórzystów z Polski i innych krajów
Następne pytanie: „Jaką rolę odgrywają podczas wyjazdów języki obce?” wraz z odpowiedziami przedstawia wykres 16. Odpowiedzi śpiewaków z Polski i innych krajów wyglądają dosyć podobnie; najczęściej wybierana odpowiedź to: „są niezwykle istotne, bez nich nie wyobrażałbym/ wyobrażałabym sobie wyjazdów” (59% wskazań przez Polaków i 49% – przez osoby z innych krajów), w dalszej kolejności: „są ważne, ale bez nich też można sobie poradzić” (32% – Polska, 45% – inne kraje). Następne odpowiedzi różnią się – Polacy na trzecim miejscu wybrali: „inne” z 5% głosów (dla osób z innych krajów była to pozycja nr 4 z 2% głosów), a na ostatnim miejscu wśród Polskich chórzystów uplasowało się: „są mało istotne, zawsze jest przewodnik lub osoba, która może przetłumaczyć” z 3% (dla obcokrajowców było to miejsce 3 z 4% głosów).
wyk. 17
Oobistości poznane podczas zagranicznych wyjazdów chórzystów z Polski i innych krajów
Kolejne pytanie dotyczyło poznanych lub spotkanych podczas zagranicznych wyjazdów chóralnych osobistości (wyk. 17). Chórzyści z Polski najczęściej wybierali dwie odpowiedzi: „przedstawiciele władz krajów/miast” i „przedstawiciele władz kościoła” – po 71% odpowiedzi, „znani dyrygenci” zostali wybrani przez 68% osób, „ambasadorzy, konsulowie” – 51%, „znani artyści” – 37%, „inne” – 27% i, na końcu, „znani sportowcy” to tylko 8% odpowiedzi. Odpowiedzi „inne” obejmowały: „społeczność lokalną”, „marynarkę wojskową”, „innych muzyków”. Wśród chórzystów z innych krajów również odpowiedź „przedstawiciele władz krajów/miast” znalazła się na najwyższym miejscu (74% odpowiedzi), dalej wybierano: „znani dyrygenci” (57%), „ambasadorzy, konsulowie” (43%), „przedstawiciele władz kościoła” (38%), „znani artyści” (34%), „inne” (21%) i, na samym końcu, „znani sportowcy” (jedynie 4%). Pośród opcji „inne” można było wyróżnić takie odpowiedzi, jak: „ludzie”, „inne zespoły, artyści”.
wyk. 18
Najważniejsze aspekty spotkań z chórami z innych krajów dla chórzystów polskich i zagranicznych
Wykres 18 przedstawia znaczące aspekty spotkań międzychóralnych chórzystów z Polski i innych krajów. Muzycy mogli dokonać wyboru dwóch odpowiedzi. Dla śpiewaków z Polski najbardziej istotne było „wspólne śpiewanie” – 71% odpowiedzi, „wymiana międzykulturowa” – 59% zakreśleń, „nowe znajomości” – 49%. Mniej istotne (lecz ważne dla 19%) jest „poznanie języka”. Śpiewacy z innych krajów najczęściej wybierali odpowiedź „wymiana międzykulturowa” (91%), dalej „wspólne śpiewanie, muzykowanie” (58%), nieco niżej „nowe znajomości” (49%) i na końcu „poznanie języka” (17%). Zarówno Polacy, jak i chórzyści z innych krajów, nie wybrali odpowiedzi „inne” (0%).
wyk. 19
Źródło informacji potrzebnych do przygotowania się do wyjazdu przez chórzystów z Polski i innych krajów
Wykres 19 prezentuje odpowiedzi na pytanie: „Skąd czerpiesz informacje, przygotowując się do wyjazdów z chórem?”. Chórzyści z Polski najchętniej korzystają z Internetu (83%), dalej, praktycznie w takim samym stopniu, czerpią informacje „od osób, które już to miejsce odwiedziły” (54%) i „z przewodników” (53%). Kolejne wybierane odpowiedzi to: mapy (31%), prasa (8%). Aż 7% osób nie przygotowuje się. U osób z innych krajów również na pierwszym miejscu znalazła się odpowiedź „z Internetu” (87%), następnie opcja: „od osób, które już to miejsce odwiedziły” (49%). Z przewodników i map korzysta po 21%, nie przygotowuje się do wyjazdu aż 9% ankietowanych, prasą posiłkuje się 8%. Pojawiły się też odpowiedzi „inne” (4%), jak np.: „od osoby, która planuje wyjazd”, „razem z chórem znajdujemy informacje”.
wyk. 20
Najbardziej interesujące aspekty podróży w miejscach odwiedzanych z chórem dla chórzystów z Polski i innych krajów
Wykres 20 przedstawia najbardziej interesujące aspekty podróży w odwiedzanych z chórem miejscach (z możliwością wybrania trzech odpowiedzi i po tyle było zaznaczane). Członków chórów z Polski zainteresowały najbardziej kuchnia, potrawy i napoje (66%), na drugim miejscu znalazły się dwie odpowiedzi: „zabytki” oraz „ludzie” (po 56%), kolejno – „muzyka i taniec” (46%), „festiwale i imprezy kulturalne” (39%), „historia i miejsca historyczne” (25%), „język” (19%), „instytucje muzyczne (sale koncertowe, aule)” (14%), „muzea, galerie sztuki” i „religia i obiekty religijne” (po 12%), „inne” (10% odpowiedzi), wśród których można wymienić: „kultura danego regionu”, „klimat i życie codzienne”, „przyroda”. Ostatni wybór to „współczesna architektura” (5%). Teatr i kino nie interesują polskich śpiewaków. Chórzyści z innych krajów uważają ludzi za najciekawszy aspekt podróży zagranicznych (68%), na drugim miejscu stawiają festiwale i imprezy kulturalne (62%), dalej: historię i miejsca historyczne (43%), zabytki (34%) i, zaraz za nimi, muzykę i taniec (32%), kuchnię, potrawy i napoje (25%), instytucje muzyczne, tj. sale koncertowe i aule (21%). „Język” znalazł się równolegle z „współczesną architekturą” (po 17%), „muzea, galerie sztuki” (15%), „religia i obiekty religijne” (8%) i na końcu (po 2%) aspekty: „teatry, kina” oraz „inne”: „spacerowanie po mieście”, „atrakcje przyrodnicze i geograficzne”.
wyk. 21
Pamiątki z podróży z chórem chórzystów z Polski i innych krajów
Kolejnym pytaniem było: „Co jest dla Ciebie pamiątką z podróży z chórem?” (wyk. 21), z możliwością wskazania maksymalnie trzech odpowiedzi (takiego też członkowie chórów dokonywali wyboru). Prawie wszyscy Polacy zaznaczyli odpowiedź „fotografie” (90%), dalej „foldery, ulotki, programy koncertów” (44%). Tyle samo procent wskazań (27) było na „przedmioty i wyroby o charakterze lokalnym – produkcja masowa” oraz „rękodzieło”. „Muszle, kamienie i inne dobra natury zebrane samodzielnie” to 24% odpowiedzi, pocztówki – 22%, „bilety wstępu ze zwiedzonych obiektów” – 19%, „foldery, ulotki, mapy zebrane w odwiedzanych miejscach” – 17%, płyty – 14%, zaś po 7%: „książki, katalogi, albumy” i „inne”. 5% osób nie przywozi pamiątek w ogóle, a 3% wybrało autografy. Wśród odpowiedzi „inne” znalazły się: „drobne monety, które zawsze zostają po wyjazdach za granicę”, „wspomnienia”. Chórzyści z innych krajów też najbardziej cenią sobie fotografie (81%), oraz „foldery, ulotki, programy koncertów” (55%). Następnie, „bilety wstępu ze zwiedzonych obiektów” (34%), „rękodzieło” (28%), „foldery, ulotki, mapy zebrane w odwiedzanych miejscach” (23%), „przedmioty i wyroby o charakterze lokalnym – produkcja masowa” (17%). Płyty, a równolegle „pocztówki i „muszle, kamienie i inne dobra natury zebrane samodzielnie” przywozi z podróży 15% zagranicznych chórzystów, 13% osób wybiera książki, katalogi, albumy, 6% – autografy, 4% – inne przedmioty: „okolicznościowe koszulki”, „kubki”. 2% śpiewaków zagranicznych nie przywozi pamiątek.
wyk. 22 i 23
Sposób zwiedzania podczas podróży chóralnych chórzystów z Polski i innych krajów
Na pytanie o sposób zwiedzania podczas podróży chóralnych (wyk. 22) śpiewacy z Polski odpowiedzieli, że zwiedzają zarówno z chórem, jak i w czasie wolnym (93%), a 7% osób zwiedza tylko z chórem. Pozostałe dwie możliwości: „sam w czasie wolnym” i „w ogóle nie zwiedzam” nie zostały wybrane. Ponad trzy czwarte chórzystów z innych krajów (wyk. 23) wybrało odpowiedź „zarówno z chórem, jak i w czasie wolnym” (79%). Tylko z chórem zwiedza 8% osób, tak samo samodzielnie w czasie wolnym (8%), a 6% śpiewaków w ogóle nie zwiedza.
wyk. 24 i 25
Ulubione miejsca do zwiedzania przez chórzystów z Polski i innych krajów
Wykres 24 obrazuje odpowiedzi na pytanie o ulubione miejsca zwiedzane przez Polaków. W większości lubią oni zwiedzać zarówno najsłynniejsze zabytki, jak i miejsca nieodkryte (80%), „miejsca nieznane, wymagające odkrycia” wybiera 8% osób, do najsłynniejszych miejsc i zabytków chodzi 7%, a reszta – 5% nie ma zdania. Chórzyści spoza Polski (wyk. 25) również wolą zwiedzać „zarówno jedne, jak i drugie” (58%), ponad ćwierć osób preferuje najsłynniejsze zabytki i miejsca (26%), a 8% śpiewaków wybiera te nieznane miejsca; bez zdania pozostaje taki sam odsetek osób (8%).
wyk. 26 i 27
Typ podróży preferowanej przez chórzystów z Polski i innych krajów
Na wykresach 26 i 27 przedstawione są odpowiedzi na pytanie o typ preferowanej podróży chórzystów z Polski i z innych krajów. Polscy śpiewacy wolą podróżować zarówno z chórem, jak i bez (66%), 24% ankietowanych wybrało tylko podróż z chórem, po 5% wskazało odpowiedzi „bez chóru” i „nie mam zdania”. Najciekawsze wyjaśnienia wyboru wyjazdu z chórem to: „jest to obecnie najważniejsza grupa społeczna w moim życiu (po rodzinie)”, „mam zapewnione doborowe towarzystwo ludzi z pasją”, „nigdy się nie nudzę” i „przyjemność podróżowania jest podwójna”. Osoby preferujące wyjazd bez chóru twierdzą, że „mam większą swobodę w przemieszczaniu się”, „łatwiejszy kontakt z ludnością miejscową” i „mogę poświęcić czas na to co tylko chcę”. Chórzyści z innych krajów również traktują oba typy w ten sam sposób (53% odpowiedzi). Wyjazdy z chórem wybiera 32% osób, bez zdania jest 13%, a zaledwie 2% woli jeździć bez chóru. Osoby, które wybierają podróż z chórem twierdzą, że „to wspaniała rzecz mieć wszystkich swoich przyjaciół obok siebie podczas podróży”, „to piękne przeżycie” i „większość osób jest w moim wieku, mamy podobne wrażenia i wolę podróżować w dużej grupie”. Chórzyści preferujący wyjazd bez chóru mówią „lubię wolność, mogę iść gdziekolwiek chcę” i jest to „brak narzuconej dyscypliny”.
wyk. 28 i 29
Rodzaj wyjazdu preferowany przez chórzystów z Polski i innych krajów
Ostatnim pytaniem skierowanym do chórzystów z Polski i innych krajów było: „Który rodzaj wyjazdu preferujesz?”. Aż 75% śpiewaków z Polski wszystkie trzy typy podróży (konkurs, festiwal, występy – koncerty) traktuje w ten sam sposób, po 8% odpowiedzi padło na „festiwal” oraz na „nie mam zdania”, 7% „na konkurs”, a 2% „na występy” (wyk. 28). Festiwal jako najważniejszy wybrały osoby uważające, że „umożliwia to poznanie ludzi z różnych krajów” czy też „jest mniej prób w czasie wyjazdu, dzięki czemu więcej czasu na zwiedzanie”. Konkurs wskazały osoby, które „lubią rywalizację”, uważają, że „wspólny cel jednoczy ludzi, próby przed wyjazdem konkursowym spajają zespół i są wyjątkowo efektywne”. Wybór „na koncerty” został uargumentowany następująco: „na konkursy już się najeździłam, później zaczęłam doceniać trasy koncertowe, jest to przyjemność bez stresu”. Osoby z innych krajów (wyk. 29) również traktują trzy typy wyjazdów w ten sam sposób (45%), ale prawie jedna trzecia chórzystów wybiera wyjazd na festiwal (32%), 9% nie ma zdania, 8% na konkurs i 7% osób na występy. Argumenty odnośnie do wyjazdów na festiwale były najróżniejsze, np.: „panuje atmosfera bez spięcia, najważniejsza jest wymiana kulturowa i nawiązywanie znajomości”, „chodzi bardziej o doświadczenie, dzielenie się pasją do muzyki” oraz „nie ma takiego napięcia, wystarczy wyjść na scenę, zaśpiewać i cieszyć się, wszyscy są szczęśliwi”. Jeśli chodzi o występy, to chórzyści uważają, że „można pokazać publiczności narodową muzykę i kulturę bez odczucia konkurencji i walki” oraz „chór ma najwięcej frajdy dając koncerty”. Podczas konkursów jest „więcej emocji” i „wyjazdy konkursowe są bardziej mobilizujące podczas przygotowań na próbach i bardziej emocjonujące podczas samego ich trwania”.
Wnioski z badań
Należy zauważyć, że jeśli chodzi o płeć, w badanych chórach przeważają kobiety, a członkowie i członkinie chórów w większości mieszczą się w przedziale wiekowym od 18 do 35 lat (są to studenci, pracujący studenci i osoby tylko pracujące) o wykształceniu wyższym. Możliwe więc, że są to osoby posiadające stosunkowo dużo czasu wolnego, dopiero zakładające rodziny.
Znajomość języków obcych – zarówno wśród chórzystów z Polski, jak i z innych krajów – bardzo zaskakuje. Praktycznie każdy Polak – chórzysta zna w stopniu zaawansowanym bądź średniozaawansowanym język angielski, co w dzisiejszych czasach jest bardzo ważne. Polacy znają ponadto szereg innych języków w różnych stopniach (bardzo duża jest przy tym liczba rozmaitych języków znanych w stopniu podstawowym). Podobnie jest ze śpiewakami z innych krajów – angielski w stopniu zaawansowanym i średniozaawansowanym znają prawie wszyscy obcokrajowcy, mnogość pozostałych języków, opanowanych w różnych stopniach, też cieszy, jednak wśród Polaków można zaobserwować bardziej imponującą ich liczbę. Na kolejne pytanie, tym razem o rolę języków obcych podczas wyjazdów, chórzyści odpowiadali podobnie i w sposób adekwatny do swoich umiejętności językowych – najczęściej wybierano odpowiedź: „są ważne, ale bez nich też można sobie poradzić”, lecz zaraz za nią pojawiała się ta, że są niezwykle istotne, „bez nich nie wyobrażałbym/wyobrażałabym sobie wyjazdów”.
Chórzyści z całego świata wybrali śpiewanie z zamiłowania do muzyki.
Jeżeli chodzi o liczbę wyjazdów krajowych, to widać wyraźnie, że chórzyści z Polski podróżują więcej po swoim kraju niż śpiewacy zagraniczni po swoich państwach. Jeśli porównać to z kolejnym pytaniem o wyjazdy zagraniczne, to zarówno chórzyści z Polski, jak i ci z innych krajów podróżują częściej – odbyte podróże były nawet liczniejsze od wyjazdów krajowych. Przy odpowiedzi na pytanie: „Wymień trzy najciekawsze pod względem kulturowym kraje, które odwiedziłeś z chórem”, warianty Polaków były dość przewidywalne, tzn. wybierali oni najczęściej kraje o odmiennej kulturze, dość dla nich egzotyczne, jak Argentyna, Macedonia, Ekwador i Korea Południowa. Chórzyści z innych krajów wybrali natomiast Polskę jako najciekawszy kraj, zapewne z racji tego, że jest to dla nich niecodzienna destynacja.
Najcenniejszym elementem podróży chóralnych jest dla obu ankietowanych grup wspólne śpiewanie, koncertowanie – główny cel podróży zostaje więc zachowany (dopiero później pojawiały się odpowiedzi o atrakcyjności miejsca i możliwości spędzenia czasu z przyjaciółmi). Wśród osobistości poznanych na zagranicznych wyjazdach (bądź na występach dla nich) najchętniej wymieniani są przedstawiciele władz krajów/miast, znani dyrygenci, przedstawiciele władz kościelnych oraz ambasadorzy i konsulowie. Do najważniejszych aspektów podróży chóralnej Polacy zaliczają przede wszystkim wspólne śpiewanie. Osoby z innych krajów wskazały wymianę międzykulturową, co może świadczyć o ich większej świadomości bycia turystą kulturowym.
Chórzyści przed podróżą korzystają przede wszystkim z wiadomości zawartych w Internecie oraz zasięgają informacji u osób, które już dane miejsce odwiedziły.
Najciekawszym aspektem podróży chóralnych dla Polaków są: „kuchnia, potrawy, napoje”, co nieco rozszerza ich zainteresowania turystyczne, dopiero później wybrali ludzi i zabytki. Dla chórzystów z innych krajów najciekawsi są ludzie (co dało potwierdzenie poprzednich odpowiedzi) oraz festiwale i imprezy kulturalne.
Najbardziej istotnymi pamiątkami z podróży chóralnych są dla obu grup fotografie (co świadczy też o popularności, cenie i ogólnej dostępności aparatów fotograficznych oraz możliwości fotografowania chociażby telefonem komórkowym), jednak na drugim miejscu pojawiły się foldery, ulotki i programy koncertów, co umacnia chórzystów na pozycji świadomych turystów kulturowych.
Prawie wszyscy Polacy i zdecydowana większość obcokrajowców wybiera zwiedzanie zarówno z chórem, jak i w czasie wolnym. Pojawiło się jednak 6% odpowiedzi pośród chórzystów z innych krajów, którzy wcale nie zwiedzają. Ulubionymi miejscami do odwiedzania są dla większości ankietowanych najsłynniejsze miejsca, zabytki oraz miejsca nieznane, wymagające odkrycia, jednak aż jedna czwarta chórzystów z innych krajów preferuje wyłącznie słynne zabytki.
Jeśli chodzi o typ preferowanej podróży to większa część osób odpowiedziała, że podróże z chórem oraz bez chóru traktują tak samo, lecz dla około jednej czwartej osób ważne są jedynie podróże z chórem.
Preferowany typ wyjazdu dla większości chórzystów to odpowiedź: „wszystkie trzy wyjazdy (na koncerty, festiwale i konkursy) traktuję tak samo”. Jednakże chórzyści z innych krajów bardzo często opowiadali się za wyjazdem na festiwal. Ponieważ na pytanie o ulubiony kraj większość zagranicznych respondentów wskazało Polskę, można sądzić, że wpływ na tę odpowiedź miało uczestnictwo chórów w poprzednich latach w festiwalu „Universitas Cantat” i że festiwal ten wywarł na chórzystach duże wrażenie oraz pozostawił dobre wspomnienia (co jest poparte także tym, że ankietowani Polskę wymieniali najczęściej jako najciekawszy kraj pod względem kulturowym).
_________________________________
Tekst jest fragmentem pracy magisterskiej Kamili Tracewskiej Wyjazdy chórów uniwersyteckich jako specyficzny przykład podróży kulturowych napisanej w 2012 roku pod kierunkiem dr Karoliny Buczkowskiej na Wydziale Turystyki i Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu
