OD REDAKCJI: Numer barokowy to 310 numer tematyczny MEAKULTURA.pl. Jego centralny punkt stanowi artykuł Pauliny Tkaczyk-Cichoń pt. XVIII-wieczne Drezno – europejski ośrodek kultury [PUBLIKACJE]. Autorka – doktor sztuk muzycznych, klawesynistka i flecistka, absolwentka Akademii Muzycznej w Krakowie oraz Hochschule für Musik we Freiburgu – nagrała również albumy z muzyką jednego z ważniejszych prekursorów stylu klasycznego – Christlieba Siegmunda Bindera. Rok 2023 jest szczególny dla tego wybitnego niemieckiego kompozytora, klawesynisty i organisty, przypada bowiem jego 300. rocznica urodzin. Poniżej pragniemy zaprezentować owoce działalności Pauliny Tkaczyk-Cichoń wraz z odautorskim komentarzem nt. dwóch albumów oraz cennej publikacji książkowej. Więcej o autorce: TUTAJ.
W 2014 roku w Wydawnictwie Muzycznym DUX ukazał się po raz pierwszy w historii światowej fonografii dwupłytowy album Christlieb Siegmund Binder: Sei Suonate per il Cembalo op. 1[1]. Johan van Veen napisał[2]:
„Muzyka Bindera jest bardzo mało znana, niewiele jego utworów jest dostępnych na płytach. Udało mi się znaleźć nagrania dwóch koncertów klawiszowych, sonaty wiolonczelowej i trzech chorałów organowych. Pod tym względem niniejsze nagranie stanowi ważny wkład w dyskografię i w sposób istotny wzbogaca naszą znajomość stylu kompozytorskiego Bindera. Paulina Tkaczyk jest znakomitą interpretatorką i elokwentną obrończynią tego zbioru sonat. Wzbudza on moją ciekawość reszty twórczości Bindera. Z pewnością warto ją poznać”.
Sonaty te dedykował Binder Marii Antoninie Bawarskiej – synowej Augusta III Sasa – króla Polski, w której żyłach jednocześnie płynęła krew Jana III Sobieskiego. Była ona postacią niezwykle ciekawą i uzdolnioną artystycznie. Komponowała opery, grała w teatrze, była pisarką, tłumaczką i śpiewaczką.
Mam przyjemność zaprosić Państwa do odsłuchania Sonat klawesynowych op. 1 Ch. S. Bindera [TUTAJ].
Kolejna płyta Christlieb Siegmund Binder: Sonaty, Divertimento[3] ukazała się w 2020 roku w Agencji Artystycznej GAP. Znajdujące się na niej utwory to również światowe premiery fonograficzne.
Muzyka na płycie oczarowuje bogatą paletą barw, pełną ekwilibrystycznych pochodów i emocji. Binder wprowadza z jednej strony kunsztowne figuracje, niejednokrotnie wykonywane równocześnie w partiach obu instrumentów – klawesynu i fletu traverso, z drugiej zaś śpiewną melodykę. Zachwyca nie tylko niebywałą wirtuozerią, ale także zniewalającym kunsztem linii melodycznych oraz nadzwyczajnymi środkami wyrazu. Wymaga to od wykonawców wielkiej precyzji i wspólnego zrozumienia w prowadzonym dialogu. W niezwykle ekspresyjnym nastroju II części Sonaty e-moll „słychać” późniejszą Sonatę cis-moll op. 27 nr 2, czyli Księżycową Ludwiga van Beethovena, mieniącą się różnorodnym brzmieniem zmienianych akordów w klawesynie. Partię fletu natomiast tworzy przepiękna melodia, utkana rozmaitymi ornamentami, w szerokim ambitusie, który ukazuje całą paletę brzmień fletu traverso, podkreśloną także tonacją E-dur. Warto zwrócić również uwagę na występowanie dwugłosowej faktury, będącej stylistycznym fenomenem muzyki klawiszowej w połowie XVIII wieku, słyszanej głównie w Divertimento na klawesyn i flet. W muzyce tej słychać żywe podejście do formy oraz głębię wyrazu, dlatego warto sięgać do dzieł z bogatego dorobku kompozytora, gdyż stanowią one wybitne zjawisko w historii muzyki.
Podczas nagrania miałam okazję wystąpić w podwójnej roli grając zarówno na klawesynie, w Divertimento, jak i flecie traverso, w sonatach. W tym przedsięwzięciu towarzyszyły mi Bogumiła Gizbert-Studnicka – klawesynistka oraz Karolina Jesionek, grająca na flecie traverso. Płyta została wydana przy wsparciu finansowym Stypendium Twórczego Miasta Krakowa.
Zapraszam serdecznie do zapoznania się z płytą [TUTAJ].
W 2017 roku w Wydawnictwie Musica Iagellonica ukazała się książka – Paulina Tkaczyk: Stylistyczna różnorodność w twórczości Christlieba Siegmunda Bindera na przykładzie zbioru Sonat klawesynowych op. 1 – między barokiem a klasycyzmem[4]. Podstawowym przedmiotem rozważań pracy są Sonaty klawesynowe op. 1 Christlieba Siegmunda Bindera, wydane drukiem w 1759 roku. To bardzo oryginalne i ciekawe kompozycje, z jednej strony sięgające epoki baroku, z drugiej, ukazujące już formę sonaty klasycznej.
Celem pracy było zaprezentowanie fenomenu artystycznego zapomnianego przez minione dwieście lat drezdeńskiego kompozytora. O życiu i działalności artystycznej tego twórcy wiadomości jest stosunkowo niewiele. Fakt ten zrodził potrzebę poznania dzieł kompozytora, a moja fascynacja muzycznym światem stworzonym przez Bindera pogłębiła pragnienie pełniejszego poznania tej literatury.
Gruntowna analiza zbioru Sonat klawesynowych op. 1 ukazała ich niezwykłe harmoniczne i emocjonalne bogactwo. Rozważania są szczegółowo ilustrowane przykładami muzycznymi, a przedstawienie zbioru sonat w formie syntetycznej analizy tabelarycznej przebiegu muzycznego jeszcze bardziej wyraziście ukazuje cechy stylistyczne utworów. Ich różnorodność pozwoliła zaprezentować przenikanie się różnych stylów wraz z narodzinami nowej estetyki muzycznej. Ch. S. Binder był artystą dynamicznym, łączył w swej twórczości wiele kierunków i stylów, znacznie przyczynił się do rozwoju muzyki instrumentalnej. Praca dowiodła, że warto sięgać do dzieł z bogatego dorobku kompozytora, gdyż stanowią one wyjątkowe zjawisko w historii muzyki. Ponieważ życie muzyczne Drezna w XVIII wieku i tworzących tu kompozytorów nie doczekało się jeszcze całościowego opracowania, zaś w języku polskim literatura na ten temat jest bardzo nieliczna, dlatego przedstawiona w publikacji problematyka historyczno-kulturalna Drezna jest bardzo zasadna. Poruszone są między innymi zagadnienia prezentujące muzykę na dworze Sasów, przybliżona jest działalność drezdeńskiej kapeli i innych muzycznych zespołów, obok dworskiej, omówiona jest muzyka kościelna i miejska. Całość stanowi znaczny wkład autorki w rozwój dyscypliny artystycznej instrumentalistyka.
Serdecznie zapraszam do lektury książki [TUTAJ].
–––
[1] Christlieb Siegmund Binder, Sei Suonate per il Cembalo op. 1, [wyk.] Paulina Tkaczyk, Warszawa 2014, DUX 1153/1154 [dwupłytowy album CD + broszurka].
[2] Musica Dei donum, 2015.
[3] Christlieb Siegmund Binder, Sonaty, Divertimento, [wyk.] Paulina Tkaczyk, Bogumiła Gizbert-Studnicka, Karolina Jesionek, Kraków 2020, Agencja Artystyczna GAP [płyta CD + broszurka].
[4] Paulina Tkaczyk, Stylistyczna różnorodność w twórczości Christlieba Siegmunda Bindera na przykładzie zbioru Sonat klawesynowych op. 1 – między barokiem a klasycyzmem, Kraków 2017.
