Okres studiów to czas zdobywania wiedzy, różnorodnych doświadczeń, poszukiwania życiowych ścieżek. Chociaż lata spędzone w murach uniwersyteckich kojarzą się przede wszystkim z nabywaniem specjalistycznych umiejętności w wybranej dziedzinie, to nie ograniczają się one jedynie do działalności naukowej. Uniwersytet daje szerokie możliwości rozwoju osobistego i poszerzania również pozazawodowych horyzontów. Sprzyja temu uczestnictwo w różnorodnych organizacjach studenckich, kołach zainteresowań, uczelnianych klubach sportowych czy zespołach artystycznych. Wszystkie te działania służą pogłębianiu kultury fizycznej i umysłowej młodego człowieka, kształtując jego charakter, osobowość, wartości życiowe, jak również relacje międzyludzkie. Absolwent uniwersytetu, zgodnie z przyświecającą tej instytucji ideą, powinien wyróżniać się nie tylko specjalistyczną wiedzą w określonym zakresie, lecz również reprezentować wyniesione z czasu studiów wartości oraz wysoki poziom kultury osobistej. Zadaniem uczelni wyższych jest więc akcentowanie i promowanie działań twórczych, które mają na celu wychowanie kolejnych pokoleń studentów na światłych, ukształtowanych kulturalnie i społecznie ludzi. W misję tę wpisują się m. in. rozmaite inicjatywy i przedsięwzięcia artystyczne. Bo jak inaczej uwrażliwić i ukształtować młodzież uniwersytecką jeśli nie poprzez obcowanie z kulturą i sztuką? Jednym z bardziej znaczących działań na rzecz krzewienia szeroko pojętej kultury studenckiej jest Międzynarodowy Festiwal Chórów Uniwersyteckich Universitas Cantat.
Uczestnicy festiwalu przy Auli UAM, fot. Michał Kaźmierczak
Festiwal, organizowany przez Chór Kameralny Uniwersytetu Adama Mickiewicza oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Chóru Kameralnego UAM, już od kilkunastu lat odbywa się pod patronatem tej uczelni w Poznaniu. Pierwsza edycja Universitas Cantat (I Festiwal Chórów Uniwersyteckich w Poznaniu) miała miejsce w 1998 roku, a jej inicjatorem był ówczesny rektor Uniwersytetu prof. dr hab. Stefan Jurga. Pomysł został bardzo przychylnie przyjęty przez środowiska akademickie w Polsce oraz poznańską publiczność. Sukces tego przedsięwzięcia przyczynił się do organizacji imprezy w kolejnych latach, a formuła festiwalu, z powodzeniem kontynuowana do dnia dzisiejszego, została rozszerzona o zagraniczne chóry uniwersyteckie. Podczas jedenastu dotychczasowych edycji Universitas Cantat (co roku w latach 1998-2003, co dwa lata od roku 2003), publiczność zgromadzona w Auli Uniwersyteckiej w Poznaniu miała okazję usłyszeć ponad 100 zespołów z całego świata, w tym chóry z tak odległych krajów jak Ekwador, USA, Brazylia czy Meksyk.
Festiwal Universitas Cantat to duże przedsięwzięcie, które sprzyja wymianie międzykulturowej oraz nawiązywaniu ponadnarodowych więzi za pośrednictwem muzyki. Co dwa lata studenci z różnych krajów i kontynentów spotykają się podczas tego chóralnego święta, by zaprezentować kunszt wokalny oraz muzykę swojego regionu. Łączą ich dwie rzeczy – pasja do muzyki i śpiewu oraz młodzieńczy entuzjazm. Niezwykle interesująca jest różnorodność wykonawcza prezentowana podczas festiwalu. Nie chodzi tu jednak tylko o dobór repertuaru, lecz również o interpretację muzyki, sposób przekazu dzieła i emocji w nim zawartych, walory brzmieniowe zespołów oraz temperament sceniczny właściwy poszczególnym narodowościom. Różnice w podejściu do tworzenia i wykonywania muzyki skutkują ukazaniem bogactwa kierunków i stylów muzycznych, wytworzonych w ciągu wieków w różnych zakątkach świata, począwszy od przesyconej głębokimi emocjami i sentymentalizmem muzyki słowiańskiej, a skończywszy na ognistych rytmach z Ameryki Łacińskiej. Festiwal jest znakomitą okazją do pokazania zarówno umiejętności wokalnych jak i rodzimej muzyki, stanowiącej dorobek kulturowego dziedzictwa danego kraju. Nic więc dziwnego, że obok europejskich arcydzieł literatury muzycznej, zespoły chóralne sięgają po utwory w językach ojczystych, oparte na rodzimym folklorze (np. pieśni ekwadorskie, węgierskie, czeskie) czy nawiązujące do tradycji sakralnej (np. wschodnia muzyka cerkiewna). W historii Universitas Cantat nie brak również odniesień do muzyki rozrywkowej, bluesa i jazzu, prezentowanych w szczególności przez amerykańskie zespoły wokalne.
Festiwal pozwala szerzej spojrzeć na muzykę przez pryzmat różnych kultur. Nie czuć przy tym atmosfery rywalizacji między zespołami, która towarzyszy np. aurze konkursowej. Głównym celem jest tutaj bowiem jak najlepsze zaprezentowanie tradycji muzycznych swojego kraju i regionu. W tym sensie nie ma muzyki lepszej i gorszej, jest za to muzyka różnorodna. Chociaż jej pojmowanie różni się od siebie znacząco w wielu miejscach świata to tym, co łączy wszystkich wykonawców, jest jej język – jeden umowny system znaków, zrozumiały dla wszystkich użytkowników. Pozwala to na dostrzeżenie uniwersalnego charakteru języka muzycznego, dzięki któremu studenci z całego świata potrafią się porozumiewać. Niezależnie od tego skąd pochodzą, w jakim języku się komunikują, mogą wyrażać siebie poprzez muzykę i poprzez najwspanialszy instrument, jakim jest ludzki głos. Uniwersalizm widoczny jest także w niezwykle cennej idei koncertu finałowego, zamykającego każdą edycję festiwalu. Członkowie wszystkich chórów łączą się wówczas, by wykonać wspólnie specjalnie zamówione na tę okazję dzieło współcześnie żyjącego polskiego kompozytora. Kompozycje finałowe wykonywane są zawsze po łacinie i przeznaczone zazwyczaj na głosy solowe, potężny zespół wokalny oraz orkiestrę symfoniczną. Ten chór chórów wygląda i brzmi niezwykle imponująco, a wykonaniu towarzyszą ogromne emocje i zarazem radość ze wspólnego muzykowania. Wśród dotychczasowych dzieł finałowych znalazły się kompozycje: Zbigniewa Kozuba (dwukrotnie w latach 1998 i 2000), Wojciecha Kilara (1999, dzieło „Angelus” wyjątkowo nie zostało skomponowane na potrzeby festiwalu), Marka Jasińskiego (2001, 2007), Krzesimira Dębskiego (2002, 2003), Pawła Łukaszewskiego (2005), Romualda Twardowskiego (2009), Miłosza Bembinowa (2011) i Jacka Sykulskiego (2013).
Od początku istnienia festiwalu pieczę nad całym przedsięwzięciem sprawuje prof. Krzysztof Szydzisz, dyrektor artystyczny Universitas Cantat, a także założyciel i dyrygent Chóru Kameralnego UAM w Poznaniu. Dzięki wieloletniemu zaangażowaniu profesora Szydzisza w ten projekt, festiwal w swoich kolejnych edycjach osiąga coraz wyższy poziom wykonawczy i organizacyjny. Potwierdzają to wypowiedzi byłych uczestników Universitas Cantat, którzy w bardzo ciepłych słowach wspominają swój udział w festiwalu. Prof. Fernando Gil Estrada, dyrygent Chóru Uniwersytetu w Guayaquil w Ekwadorze (uczestnik UC 2011): „W ciągu mojego artystycznego życia miałem możliwość uczestniczenia w wielu festiwalach, jednak bez wątpienia Międzynarodowy Festiwal Chórów Uniwersyteckich Universitas Cantat był najlepszym z dotychczasowych doświadczeń. Serdeczność jego organizatorów, logistyka przedsięwzięcia, wysoki poziom artystyczny zespołów chóralnych oraz bezgraniczne zaangażowanie jego dyrektora, profesora Krzysztofa Szydzisza, uczyniły ten festiwal jednym z najlepszych na świecie.” Bardzo pozytywne wspomnienia zachowała również Marcella Melleiro Rheinboldt, członkini Zespołu Wokalnego „Luiz de Queiroz” Uniwersytetu w Sao Paolo w Brazylii (uczestniczka UC 2013): „UC był jednym z najlepszych festiwali w jakich miałam okazję uczestniczyć. W trakcie całego mojego pobytu w Poznaniu organizacja była wyśmienita. Otrzymaliśmy wiele potrzebnego wsparcia podczas festiwalu. Gratulacje dla wszystkich osób i instytucji zaangażowanych w to przedsięwzięcie, jesteście najlepsi!”
Universitas Cantat jest wydarzeniem na szeroką skalę, w którym obok koncertów głównych odbywających się w Auli Uniwersyteckiej w Poznaniu, zaproszone zespoły chóralne prezentują się w różnych miastach na terenie Wielkopolski. W ciągu kilku festiwalowych dni, publiczność zgromadzona w Poznaniu i okolicach może posłuchać w sumie kilkunastu koncertów. W ramach UC odbywa się również szereg imprez towarzyszących, służących integracji studenckiej. W projekt zaangażowanych jest wiele osób. Nieoceniona okazuje się rola wicedyrektora Universitas Cantat dr Joanny Piech-Sławeckiej oraz wolontariuszy – głównie członków Chóru Kameralnego UAM, Stowarzyszenia Przyjaciół Chóru Kameralnego UAM oraz osób blisko związanych z życiem uniwersytetu. Zajmują się oni organizacją przedsięwzięcia oraz koordynują wszystkie działania w trakcie trwania Universitas Cantat. Tym, co czyni wyjątkowym, jest również jego niepowtarzalna atmosfera, którą zgodnie potwierdzają uczestnicy minionych edycji Universitas Cantat. Margarita z Chóru Akademickiego „Angel Manolov” z Sofii w Bułgarii (uczestniczka UC 2011) wspomina: „Festiwal Universitas Cantat był niesamowitym przeżyciem. Mieliśmy przyjemność poznać kolegów z całego świata, usłyszeć ich tradycyjne pieśni, podziwiać ich stroje oraz spędzać czas na wspólnej zabawie.” W podobnym tonie wypowiada się także Diego Carcamo (Chór Państwowego Uniwersytetu Autonomicznego w Meksyku „Staccato”), akcentując w szczególności aspekt wymiany kulturowej między studentami: „Festiwal Uniwersitas Cantat 2013 organizowany w Poznaniu był dla mnie jednym z najprzyjemniejszych i najbardziej wyjątkowych doświadczeń w życiu. Pozostawił po sobie niezwykły posmak. Mogę wyróżnić wiele ważnych elementów, ale osobiście uważam, że najważniejszym jest wymiana kulturowa, społeczna i przede wszystkim muzyczna z ludźmi z innych krajów. Innym ważnym elementem jest dzielenie wspólnej pasji do muzyki. Poza tym doszedłem do wniosku, że bez względu na narodowość czy miejsce na mapie, rozrywka i imprezy są takie same dla wszystkich i również spędza się je wspólnie w radosnej atmosferze. Wykorzystałem w pełni swój pobyt i udział w festiwalu. Chciałbym i zamierzam go powtórzyć.”
Wykonanie finałowego dzieła Origo mundi, Universitas Cantat 2013,
fot. Michał Kaźmierczak
Kolejna, 12. już edycja UC odbędzie się w Poznaniu w dniach 24-27 czerwca 2015 roku. Nowością tej odsłony festiwalu będzie konkurs dla młodych kompozytorów na skomponowanie utworu finałowego. Twórca zwycięskiej kompozycji, wybranej przez radę programową UC, otrzyma nagrodę pieniężną, a jego dzieło zostanie wykonane podczas ostatniego dnia nadchodzącej edycji. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie: https://cantat.amu.edu.pl/.
Miejmy nadzieję, że przyszłoroczny festiwal dostarczy kolejnych niezapomnianych muzycznych wrażeń, wpisując się we wspaniałą tradycję dotychczasowych edycji Universitas Cantat, a jego idea będzie dalej kultywowana wśród kolejnych pokoleń studentów, pokazując niezwykłą siłę muzyki, jednoczącej i stojącej ponad wszelkimi podziałami.
