W dniach festiwalowych koncertów to nieduże, nadzalewowe uzdrowisko wyraźnie bowiem pęcznieje, jego ulice nabierają wielkomiejskiego charakteru, słychać gwar obcojęzycznych rozmów. Na placach i uliczkach mnóstwo zaparkowanych samochodów […]. Tak jest tu w każdy piątek – dzień, w którym odbywa się w katedrze festiwalowy koncert i w którym stary Kamień Pomorski staje się muzyczną stolicą Pomorza Zachodniego[1]. Tak w 1980 roku o największym letnim muzycznym wydarzeniu Kamienia Pomorskiego – Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej – pisał Henryk Mąka, znany zachodniopomorski publicysta. Czy jego słowa adekwatne są także i dziś?
Kamień Pomorski to dziesięciotysięczne miasteczko położone nad Zatoką Kamieńską. Idealny do uprawiania sportów wodnych akwen, bliskość morza oraz bogata w złoża leczniczych substancji ziemia czynią to miasto-uzdrowisko opcją wyśmienitą na weekendowy wyjazd dla aktywnych. Nowoczesna marina i parki to jednak nie wszystko – w miasteczku, XII-wiecznej stolicy Pomorza Zachodniego, znajdziemy wiele zabytków z epoki gotyku, Renesansu i baroku. Najsłynniejszym (i najcenniejszym) z nich jest bez wątpienia romańsko-gotycka Konkatedra św. Jana Chrzciciela – największa świątynia i główna sala koncertowa miasta.
MIEJSCE
Pod łukowate sklepienia katedry popłynęły mocne dźwięki Bachowskiego oratorium. Jego finezyjne, coraz bardziej potężniejące tony niosły się w najodleglejsze zakątki nawy głównej i naw bocznych, wypływały na zazieleniony wirydarz i przed wejście główne katedry, by rozpłynąć się wśród otaczających budowlę drzew[2], czytamy w monografii pt. Organy Kamieńskie.
Materiały promocyjne miasta.
Instrument, ufundowany przez namiestnika Pomorza Środkowego Ernesta Bogusława de Croy w 1669 roku, to jeden z najpiękniejszych przykładów sztuki barokowej w Polsce. Ten majestatyczny element wystroju katedry przechodził szereg remontów oraz modernizacji – w ciągu prawie 400-letniej historii instrumentu alteracji ulegały nie tylko ilość piszczałek czy rejestr, ale także ornamenty (samą tylko balustradę zdobi dziesięć scen z wizerunkami niewiast grających na barokowych instrumentach) oraz konstrukcja prospektu. Obecnie dyspozycja organów sięga 43 głosów.
FESTIWALE
Koncertowe przeznaczenie instrumentu realizowane jest w czasie Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej – najstarszego cyklicznego wydarzenia muzycznego na Pomorzu Zachodnim i, zaraz po Festiwalu Organowym w Oliwie, w kraju. Nie jest to jednak jedyny powód, dla którego kamieńską imprezę nazwać można wyjątkową. To właśnie Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej, pierwsze w latach ‘60 duże wydarzenie organizowane poza stolicą województwa, przyczynił się do przełamania monopolu Szczecina w dziedzinie kultury. Zależało nam przecież, by wydarzenia reprezentujące doskonały poziom zawitały również do mniejszych ośrodków, gdzie są niemniej potrzebne, mówi Henryk Masłowski, przewodniczący Towarzystwa Miłośników Ziemi Kamieńskiej. Organizatorem oraz inicjatorem funkcjonującej od 1964 roku muzycznej wizytówki miasta jest ta właśnie instytucja, wspomagana przez Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego i Zamek Książąt Pomorskich. Niezmiennie od 48 lat, koncerty MFMOK odbywają się co piątek w czasie trzech miesięcy letnich.
Repertuar kamieńskiego Festiwalu jest niezwykle zróżnicowany – piątkowe koncerty to więcej niż tylko prezentacja najsłynniejszych dzieł J. S. Bacha i współczesnych mu kompozytorów. Choć organowe dzieła barokowych mistrzów wciąż stanowią spory procent wykonywanych przez zaproszonych artystów kompozycji, na koncertach nie sposób jest się nudzić. Większe formy instrumentalne, współczesne utwory chóralne czy dzieła kameralne klasyków i romantyków to tylko niektóre z letnich propozycji MFMOK. O wysoki standard wykonawstwa oraz odpowiedni (co roku inny!) repertuar dba Rada Artystyczna Festiwalu, złożona z przedstawicieli czołowych polskich uczelni muzycznych.
Dzięki organizowanemu w okresie letnim Międzynarodowemu Festiwalowi Muzyki Organowej i Kameralnej mieszkańcy miasta oraz przyjeżdżający do niego kuracjusze i turyści mogą, w sposób naturalny i niewymuszony, stać się uczestnikami kultury wysokiej. Oprócz fiolki plażowego piasku i siniaków z wyprawy kajakowej, z tej części Pomorza Zachodniego wrócić można także odkrywszy Monteverdiego, Buxtehudego, Messiaena, Mykietyna. Dzięki związanym z Festiwalem artystom polskim (takim jak Wanda Wilkomirska, Konstanty A. Kulka, Bartłomiej Nizioł i innym) i zagranicznym utrzymywana jest budowana od 1964 roku renoma miasta, określanego przez publicystów mianem Miasta Zabytków i Festiwali.
Fragment plakatu.
Nie tylko muzyką klasyczną żyje turysta. Znacznie młodszym, lecz prężnie rozwijającym się kamieńskim wydarzeniem muzycznym, jest Festiwal Współczesnej Kultury Ludowej im. Jana Iwaszczyszyna, organizowany od 1996 roku. Pomysłodawcami przedsięwzięcia, mającego charakter konkursowy, byli Jan Iwaszczyszyn – związany z Kamieniem Pomorskim pieśniopisarz oraz dr Bogdan Matławski – etnomuzykolog i folklorysta (autor m. in. śpiewników Od Kamienia jadą czy Mówią o nas w Warszawie, zawierających współczesne pieśni ludowe z Pomorza Zachodniego).
Fragment plakatu 15. FWKL; materiały promocyjne miasta
Ze względu na wchodzącą w skład Festiwalu kapitułę muzykologiczno-etnograficzną, celem przedsięwzięcia było także dokumentowanie i wspieranie rozwoju powojennej kultury lokalnej, w obecnych czasach utożsamianej właśnie z kulturą ludową. Przedmiotem FWKL są więc zwyczaje oraz tradycje muzyczne współczesnej polskiej wsi. Szansą na dokładne obejrzenie kolorowych, ludowych strojów stwarza rozśpiewany festiwalowy pochód ulicami miasta. Dorobek artystyczny biorących udział w przesłuchaniach kapel folklorystycznych prezentowany jest, ku uciesze turystów oraz mieszkańców, na scenie miejskiego amfiteatru. Ludowa biesiada, okraszana smakiem swojskich potraw, trwa dwa letnie dni.
LUDZIE
Tradycję wspólnego muzykowania oraz propagowania kultury wśród mieszkańców miasta realizował czterogłosowy, młodzieżowy zespół muzyki dawnej Kamieńscy Madrygaliści, działający (z przerwami) w latach 1971-2007. Chór, stworzony przez Tadeusza Pawłowskiego i prowadzony później przez Ewę Jakubiec, wykonywał zarówno renesansowe kompozycje włoskich mistrzów, jak i współczesne kompozycje chóralne. Do repertuaru Madrygalistów z czasem weszły także dzieła Mikołaja Gomółki oraz polskie utwory ludowe. Czterogłosowy zespół, którego szeregi przez lata poszerzali kamieńscy licealiści oraz młodzież z innych szkół średnich, uczestniczył m. in. w konkursach z cykli Legnica Cantat, Schola Cantorum, Junesses Musicales czy Divertimento. Kamieńscy Madrygaliści (lub dla mieszkańców po prostu Madarygały)koncertowali także w większości krajów sąsiedzkich Polski, tym samym promując miasto oraz nawiązując współpracę z rozmaitymi, zagranicznymi placówkami kultury.
Kamieńscy Madrygaliści na tle katedry; archiwum autorki
Z powyższego opisu wynika, że muzycznie Kamień kwitnie tylko latem. Nie da się ukryć, że… tak. Pomimo działającego przez cały roku KaDeKu – Kamieńskiego Domu Kultury – miastu ciężko jest wyrwać się z muzycznego marazmu, rozpoczynającego się wraz z końcem wakacji. Na niekorzyść kamieńskiej kultury działa brak szkoły muzycznej – prywatna instytucja, ciesząca się wsparciem i zainteresowaniem rodziców i dzieci, przestała istnieć kilka lat temu, a koncerty obrazujące postępy oraz osiągnięcia uczniów zniknęły z kulturalnej mapy miasta. Chętną do nauki muzyki młodzież ratują jednak organizowane przez KaDeK warsztaty, prowadzone przez zapraszanych specjalnie pedagogów i muzyków z zespołów rozrykowych. W Kamieniu Pomorskim rozwija się także amatorska scena rockowa – autorski materiał kamieńskich zespołów prezentowany jest podczas odbywającego się corocznie Przeglądu Zespołów i Solistów.
Choć w ciągu roku szkolnego w mieście trafić można na organizowane przez Kamieński Dom Kultury koncerty czy warsztaty, na większe (i kosztowniejsze) wydarzenia trzeba poczekać (pomijając koncerty polskich i zagranicznych gwiazd pop, zapraszanych na zawody sportowe czy jubileusze miasta). Mam jednak wrażenie, że Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej – 48-letni emblemat Kamienia Pomorskiego – to marka całoroczna. Cudowne, piękne brzmienie kamieńskich organów, brzmienie przedziwnie jasne, srebrzyste, o krystalicznej czystości… z niczym nie da się porównać[2]. Czekamy więc…
————————————
[1] Mąka, Henryk (1980) Organy Kamieńskie, str. 5, Wydawnictwo Poznańskie
[2] Kański, Jan (1968) Rocznik Kamieński (nr 3), str. 95, TMZK
