Wydawać by się mogło na pierwszy rzut oka, że przemysł i kultura muzyczna to rzeczy nie idące ze sobą w parze. Jest jednak w Polsce miasto, które skutecznie przeczy temu stwierdzeniu. Serce Śląska, krainy węgla i industrializmu, bije bowiem w rytm muzyki. W tym młodym i dynamicznie rozwijającym się mieście obok przemysłu bujnie rozkwita życie muzyczne, co sprawia, że Katowice przyciągają do siebie melomanów z całej Polski. Jest ono jednym z najważniejszych ośrodków na mapie naszego kraju, a w skali międzynarodowej jego znaczenie zostało niedawno docenione przez UNESCO. W 2015 Katowice otrzymały prestiżowy tytuł Miasta Muzyki. Zapraszam więc serdecznie na muzyczną podróż po stolicy górniczego regionu.
INSTYTUCJE
Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia
Ten znakomity zespół orkiestrowy jest chlubą Katowic. Założona w 1935 przez słynnego dyrygenta Grzegorza Fitelberga Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia może poszczycić się niezliczoną ilością nagród i światowym uznaniem Przez lata istnienia zespół zmieniał wielokrotnie nazwę, zmieniali się również jego dyrygenci. Wśród nich znalazły się tak wybitne postaci jak Jan Krenz, Tadeusz Strugała, Jerzy Maksymiuk czy Antoni Wit. Obecnie dyrektorem artystycznym orkiestry jest Joanna Wnuk-Nazarowa, pierwszym dyrygentem natomiast Alexander Liebreich. Katowicki zespół ma w swoim dorobku występy na całym świecie- od niemal wszystkich krajów Europy, przez obie Ameryki, kończąc na takich azjatyckich krajach jak Hong-Kong, Japonia czy Korea. Z NOSPR-em występowali artyści światowej sławy m.in. Martha Argerich, Isaac Stern, Leonidas Kavakos, Henryk Szeryng, Placido Domingo, Artur Rubinstein, Misha Maisky, Krystian Zimerman. W 2014 roku orkiestra przeniosła się do nowej siedziby z salą koncertową najwyższej klasy, której koncepcja akustyczna została opracowana przez Nagato Acoustics, o niej jednak szerzej opowiem później. NOSPR rozwija również działalność w zakresie edukacji muzycznej, tworząc liczne cykle edukacyjne dla dzieci i młodzieży.
Filharmonia Śląska im. Henryka Mikołaja Góreckiego
Kolejny znakomity zespół ze stolicy Śląska. Swoją działalność Filharmonia rozpoczęła w 1945 roku, tworząc znękanej wojną społeczności śląskiej miejsce do obcowania z pięknem muzyki i po dziś dzień dostarcza nam niezapomnianych wrażeń artystycznych. Do pełnego rozkwitu doprowadził orkiestrę Karol Stryja, wybitny dyrygent i działacz społeczny, który przez lata sprawował funkcję dyrektora Filharmonii i jej kierownika artystycznego. Obecnie dyrektorem jest uczeń Stryji, Mirosław Jacek Błaszczyk. Filharmonia Śląska jest orkiestrą o najwyższej po Filharmonii Narodowej randze, jeśli chodzi o wydawnictwa płytowe,, do których należą takie płyty jak Górecki- Z pieśni kościelnych, Kilar Wojciech- Manificat. Victoria czy Mieczysław Karłowicz. Poematy symfoniczne. Orkiestra ta regularnie odbywa światowe tournée i gości wybitnych artystów. Wkład Filharmonii w rozwój kulturalny Śląska ciężko jest przecenić.
Filharmonia Śląska, źródło: Wikipedia
Katowice Miasto Ogrodów – Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek
Powstała w 2016 roku z połączenia Instytucji Kultury Katowice – Miasto Ogrodów oraz Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek instytucja zajmująca się rozwijaniem szeroko pojętej działalności kulturalnej. W budynku przy pl. Sejmu Śląskiego (niegdyś siedzibie NOSPR-u) regularnie organizowane są koncerty, przedstawienia teatralne czy wystawy. Instytucja ta wnosi duży wkład w animację życia kulturalnego oraz edukację dzieci i młodzieży.
Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek, źródło: Wikipedia
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego
Mówiąc o katowickich instytucjach muzycznych nie sposób nie wspomnieć o tutejszej Akademii – jednej z najlepszych uczelni muzycznych w Polsce. O możliwość nauki w niej starają się studenci z całego kraju. Jej początki wiążą się z założonym w 1929 przez Witolda Friedmanna Państwowym Konserwatorium Muzycznym, które stworzyło uzdolnionej muzycznie młodzieży miejsce do szlifowania swoich talentów. W skali krajowej, uczelnię wyróżnia najstarszy w Polsce wydział muzyki rozrywkowej, powstały już w 1968 roku. Otworzył on przez młodymi muzykami nowe, niespotykane dotychczas możliwości. W 1984 został on przemianowany w Wydział Jazzu i Muzyki Rozrywkowej. Był on wówczas absolutnym ewenementem i aż do niedawna pozostawał jedynym tego typu wydziałem w Polsce. Progi katowickiej uczelni gościły wielu wybitnych pedagogów. Należał do nich wybitny muzykolog i krytyk muzyczny Andrzej Chłopecki, wieloletni dziennikarz Polskiego Radia. Wykładał on historię, literaturę i estetykę muzyki XX i XXI w. Studenci Akademii zdobywają nagrody na krajowych i międzynarodowych konkursach. Do grona jej najwybitniejszych absolwentów należą m.in. Henryk Mikołaj Górecki, Wojciech Kilar, Andrzej Jasiński, Krystian Zimerman czy Andrzej Krzanowski.
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego – gmach, fot. Lestat (Jan Mehlich), źródło:Wikipedia
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego – atrium, fot. Lestat (Jan Mehlich), źródło:Wikipedia
Camerata Silesia
Camerata Silesia Zespół Śpiewaków Miasta Katowice jest czołową w Polsce kameralną grupą śpiewaczą, szczególnie uznaną za swoje interpretacje muzyki dawnej i najnowszej. Utworzona została ona w 1990 przez Annę Szostak, która po dziś dzień jest dyrygentką zespołu. Reprezentując Katowice, Camerata koncertuje na całym świecie, a jej koncerty zawsze cieszą się wielkim uznaniem krytyków. Ogromną renomę przynosi też zespołowi udział w takich festiwalach jak „Warszawska Jesień”, Festiwal Prawykonań – „Polska Muzyka Najnowsza” w Katowicach, Wielkanocny Festiwal im. L. van Beethovena, „Chopin i jego Europa” w Warszawie. Repertuar Cameraty jest bardzo szeroki, zespół wykonuje zarówno arcydzieła renesansowej muzyki wokalnej, jak i muzykę najnowszą (w 2012 Camerata dokonała scenicznego nagrania Pasji św. Łukasza Krzysztofa Pendereckieg), świetnie radząc sobie równiż w jazzowych aranżacjach i występując z takimi gwiazdami jak Tomasz Stańko czy Leszek Możdżer. Wyjątkowe miejsce w bogatej dyskografii zespołu zajmują ostatnie wydania- Jasnogórska muzyka dawna vol. 45, Requiem Andrzeja Siewińskiego oraz K. Baculewski – Choral Works i Camerata Silesia sings Kilar – wszystkie cztery nominowane do nagrody Fryderyk.
Kwartet Śląski
Jeden z czołowych polskich zespołów kameralnych, cieszący się międzynarodową sławą. W jego skład wchodzą wybitni muzycy, wywodzący się z katowickiej Akademii Muzycznej- Szymon Krzeszowiec, Arkadiusz Kubica, Łukasz Syrnicki i Piotr Janosik. W ciągu 38 lat istnienia Kwartet występował w większości krajów europejskich, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Meksyku, Japonii, Chinach oraz Korei Południowej. Repertuar zespołu jest przebogaty i zawiera, obok największych arcydzieł muzyki kameralnej, utwory kompozytorów współczesnych. Dorobek płytowy śląskich kameralistów jest niezwykle imponujący. Liczy ok. 40 płyt, wśród których możemy znaleźć takie wydawnictwa jak Pokolenie stalowowolskie. Wszystkie utwory na kwartet smyczkowy, Henryk Mikołaj Górecki- String Quartets czy Paweł Szymański Chamber Works.
Orkiestra Muzyki Nowej
Obszarem twórczych poszukiwań Orkiestry Muzyki Nowej jest muzyka najnowsza. Zespół ten z nieprzebranego morza powstających nieustannie nowych utworów stara się wyławiać te najlepsze i najbardziej interesujące dla odbiorcy. OMN to dwudziestu muzyków prowadzonych przez znakomitego dyrygenta Szymona Bywalca. Ich koncerty odbywają się w sali kameralnej siedziby NOSPR-u i zawsze są wydarzeniami na najwyższym artystycznym poziomie. Działalność OMN zaowocowała ponad setką prawykonań na krajowych i międzynarodowych festiwalach oraz szeregiem nagrań studyjnych. Część z nich ukazała się na kilkunastu płytach, otrzymując nagrody środowiska muzycznego- P2-Prize – czyli „duńskie Grammy” – Nagrodę Radia Duńskiego za 2012 rok, Pizzicato Supersonic Award (Luxemburg) Międzynarodowe Trybuny Kompozytorów (Paryż, Amsterdam), nominację do nagrody Fryderyk 2003.
FESTIWALE I KONKURSY
OFF FESTIVAL
Festiwal muzyczny uciekający od mainstreamu – tak można go najłatwiej określić. Jak mówią twórcy, impreza ta ma na celu wprowadzenie ludzi poznających muzykę alternatywną w świat legend tego gatunku i odkrycie nowych ciekawych zespołów przed stałymi bywalcami. I tak co roku w Dolinie Trzech Stawów odbywa się wielkie święto muzyki alternatywnej ściągające młodych ludzi z całego kraju, którzy chcą na kilka dni oderwać się od codzienności. W tym roku na festiwalu mogliśmy usłyszeć takie zespoły i artystów jak Brodka, Minor Victories, Kaliber 44, Wiley, Thundercat czy Daniela Avery.
Rawa Blues Festiwal
Co roku, na początku października, Katowice stają się stolicą bluesa. Organizowany od lat 80. festiwal jest największą bluesową imprezą tego typu organizowaną w zamkniętym pomieszczeniu. Początkowo festiwal polegał na całodniowych sesjach muzycznych organizowanych w różnych miejscach, w późniejszych latach siedzibą imprezy stał się katowicki Spodek. W pierwszych latach istnienia festiwalu jego organizacja nie była łatwa, ze względu na trudną sytuację polityczną w kraju. Rawa Blues przetrwał jednak do dziś, dzięki czemu Katowice mogą gościć najwybitniejszych światowych muzyków bluesowych.
Tauron Nowa Muzyka
Muzyka z pogranicza jazzu i elektroniki w postindustrialnej kopalnianej scenerii? Takie niecodzienne połączenie proponują słuchaczom twórcy festiwalu Tauron Nowa Muzyka. Idea imprezy narodziła się w 2006 roku i z każdym kolejnym rokiem festiwal zdobywa coraz szersze rzesze fanów, napływających nie tylko z Polski, ale z całej Europy. To właśnie na tym festiwalu po raz pierwszy w Polsce wystąpili tacy artyści jak Autechre, DJ Krush, Prefuse 73, Jamie Lidell, Amon Tobin, Flying Lotus, Battles, Bonobo czy Fever Ray. Takiej muzyki nie usłyszymy w krajowych mediach – są to niebanalne brzmienia, które otwierają przed słuchaczem świat zupełnie nowej muzyki.
Międzynarodowy Konkurs Dyrygencki im. Grzegorza Fitelberga
A teraz coś dla fanów muzyki poważnej. Obok Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina i Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego jeden z trzech najważniejszych międzynarodowych konkursów wykonawczych organizowanych w Polsce. Co cztery lata oczy światowego środowiska muzycznego skupiają się na Katowicach, obserwując zmagania młodych dyrygentów. O ogromnym zainteresowaniu konkursem świadczy liczba zgłoszeń – chęć udziału w konkursie deklaruje zwykle około dwustu uczestników. Dyrygentom towarzyszy w konkursie znakomita orkiestra Filharmonii Śląskiej, a przesłuchania przyciągają zawsze wielką publiczność, która ma okazję usłyszeć przekrojowy repertuar różnych epok. Wśród laureatów tegoż konkursu możemy znaleźć takich dyrygentów jak Daniel Smith, Eugene Tzigane, Aleksandar Makovic, Modestats Pitrenas czy Massimiliano Caldi.
Festiwal Prawykonań
Odbywający się od 2005 roku w siedzibie NOSPR-u festiwal odkrywa przed nami przestrzenie muzyki najnowszej. Unikalna jest koncepcja programowa tego wydarzenia – wykonane mogą być wyłącznie utwory, które nie miały jeszcze premiery lub nie były prezentowane w Polsce. Festiwal stwarza okazję do zaistnienia młodym, współczesnym nam kompozytorom, a słuchaczom daje szansę na odkrycie najnowszych nurtów występujących w muzyce poważnej. Utwory wykonywane są nie tylko przez NOSPR, lecz również przez Orkiestrę Kameralną Miasta Tychy Aukso, zespół Camerata Silesia, Kwartet Śląski oraz Orkiestrę Muzyki Nowej.
Festiwal Kultura-Natura
Stworzyć festiwal na miarę nowej siedziby NOSPR-u – taki cel przyświecał pomysłodawcom tego wydarzenia. I edycja Kultury-Natury odbyła się rok temu i mimo że jest to festiwal bardzo młody, zdecydowanie zasługuje na uwagę. Cechuje go niebywała różnorodność i bogactwo, dotykanie sfer duchowości i zestawianie klasyków literatury muzycznej z muzyką najnowszą. Jest to wydarzenie o skali międzynarodowej. W tegorocznej edycji, którego motywem przewodnim była Duchowość właśnie, wystąpili tak wybitni artyści i zespoły jak Mahler Chamber Orchestra, Cuarteto Casals, Akademie für Alte Musik Berlin czy Grigorij Sokolov, a całe wydarzenie zakończył koncert saksofonisty jazzowego Charles’a Lloyd’a. Festiwal ten jest jednym z najciekawszych przedsięwzięć muzycznych podjętych w ostatnim czasie na Śląsku.
MUZYCZNE MIEJSCA
Muzyka rozbrzmiewa w Katowicach z niemal każdego zakamarka. Na każdym kroku czekają na nas miejsca, w których możemy jej słuchać. O części z nich wspomniałam już wcześniej, pisząc o instytucjach muzycznych. Koncerty odbywają się również w hali widowiskowej katowickiego Spodka, który często jest organizatorem imprez masowych. Również w Parku Śląskim odbywają się imprezy muzyczne – chociażby cykl koncertów Muzyczny Bukiet Róż, który odbywa się każdego lata. Godnym uwagi muzycznym miejscem jest Jazzclub Hipnoza mieszczący się na placu Sejmu Śląskiego w budynku Centrum Kultury im. Krystyny Bochenek, który jest najbardziej znanym tego typu klubem w Katowicach.
Nowa siedziba NOSPR
Lata planów, niewyobrażalnie ciężkiej pracy nad stworzeniem tego projektu, później długo trwająca budowa i oto na opustoszałych terenach dawnej kopalni Katowice powstała świątynia muzyki, najwspanialsza w kraju sala koncertowa. Na tę inwestycję zwrócone były oczy całego kraju, i to nie tylko środowiska muzycznego, projekt ten cieszył się bowiem ogromnym zainteresowaniem. Trudno się dziwić- takiej sali koncertowej Polska jeszcze nie miała. Mieszcząca 1800 osób, zaprojektowana na wzór sali Filharmonii Berlińskiej, z akustyką stworzoną przez renomowaną japońską firmę. Oprócz niej, w nowej siedzibie znalazła się również sala kameralna na 300 miejsc oraz strefa pracy orkiestry, licząca ok. 400 pomieszczeń. Wielkie otwarcie, które odbyło się 1 października 2014 roku i trwający przez cały sezon artystyczny Festiwal Otwarcia były wydarzeniami, który ożywiły polskie życie kulturalne w sposób wręcz niezwykły. W pewien sposób zmieniły społeczny sposób patrzenia na muzykę klasyczną i sprawiły, że zainteresowały się nią osoby, które nigdy wcześniej nie były z nią związane. Budowę nowej sali koncertowej można zaliczyć do najbardziej udanych inwestycji ostatnich lat.
NOSPR w Katowicach, fot. Bartłomiej Barczyk, źródło: Wikipedia
Wielka Sala Koncertowa NOSPR, fot. Bartłomiej Barczyk, źródło: Wikipedia
Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej
Otwarte zostało w 2007 roku przy Akademii Muzycznej. Centrum mieści laboratorium dźwięku, bibliotekę, sale do zajęć terapeutycznych, specjalistyczne pracownie i, co najważniejsze, fantastyczną salą koncertową o zmiennej aranżacji i akustyce. Przez cały rok odbywają się w niej niezwykle ciekawe koncerty i recitale, nie tylko studentów akademii. Sala Centrum była również przez kilka sezonów zastępczą salą Filharmonii Śląskiej na czas remontu jej siedziby.
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego – atrium, fot. Lestat (Jan Mehlich), źródło:Wikipedia
JazzClub Hipnoza
Powstał w 2002 roku i cieszy się ogromną renomą. Łączy koncerty na często światowym poziomie z fantastyczną atmosferą i wnętrzami utrzymanymi w starym stylu. Jeden z najbardziej znanych jazzclubów na Śląsku. Występowali tu tacy artyści i zespoły jak The Cinematic Orchestra, Dave Douglas, Adreya Triana czy Stacey Kent. W Hipnozie odbywają się również koncerty festiwalów Tauron Nowa Muzyka, Ars Cameralis czy Jazz i okolice.
LUDZIE MUZYKI
Henryk Mikołaj Górecki
Jeden z najwybitniejszych kompozytorów współczesności, znany i ceniony na całym świecie. Kompozycji uczył się u Bolesława Szabelskiego. Jego wczesna twórczość była skrajnie awangardowa, Górecki uważany był wówczas za jednego z najbardziej radykalnych młodych kompozytorów. Do najbardziej znanych utworów z tego okresu należą Monologhi oraz Scontri, które wywołały wielkie poruszenie wśród publiczności. W 1965 roku Górecki rozpoczął pracę na katowickiej Akademii Muzycznej, na której uczył czytania partytur, instrumentacji i kompozycji. W swojej muzyce stopniowo zaczął odchodzić od skrajnej awangardy i zwracać w stronę coraz większej redukcji środków. W 1976 powstał utwór, który przyniósł mu światową sławę. Była to III Symfonia „Symfonia pieśni żałosnej”, która szesnaście lat później trafiła na pierwsze miejsce angielskich i amerykańskich lis przebojów, sprawiając, że o śląskim kompozytorze mówił cały świat. Innymi bardzo znanymi utworami kompozytora są Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową, Muzyka staropolska, Beatus vir czy IV Symfonia Tansman Epizody. Muzyka Góreckiego cechuje się ograniczeniem do minimum środków wykonawczych i zamknięciem w tej małej ilości środków ogromnej ilości emocji. I to właśnie ta prostota połączona z głębią i autentycznością przekazu muzycznego sprawiły, że muzyka ta trafiła do serc słuchaczy na całym świecie.
Henryk Mikołaj Górecki, źródło: Wikipedia
Miuosh
Znany raper i producent muzyczny. Karierę rozpoczął w wieku 15 lat w zespole Projektor. W 2007 roku rozpoczęła się jego kariera solowa, która trwa do dziś. Do tej pory wydał 8 płyt, spośród których 3 uzyskały status złotej, jedna platynowej i jedna podwójnie platynowej. Ogromną popularność i światowy przyniósł Miuoshowi stworzony w 2015 z Radzimirem Dębskim i NOSPR-em projekt- Radzimir Dębski dokonał aranżacji jego utworów na symfoniczny skład. Koncerty te cieszyły się ogromną popularnością i odniosły wielki sukces.
Miuosh, fot. Kamil Tarniu Tarnowski, źródło: Wikipedia
Wojciech Kilar
Chociaż urodził się we Lwowie, jego późniejsze życie ściśle związało się z Katowicami, gdzie zamieszkał i odebrał wyższą edukację w tutejszej Akademii Muzycznej. Najbardziej zasłynął ze swojej muzyki filmowej, którą stworzył do takich produkcji jak Pan Tadeusz (1999), Dracula (1992), Ziemia obiecana (19740, Trędowata (1976) czy Pianista (2002). Muzyka filmowa była jednak tylko jednym z obszarów twórczej działalności Kilara. Tworzył on w różnych nurtach – od awangardowego (Riff 62, Upstairs-Downstairs) po folklorystyczny, czerpiący z kultury Podhala. I to właśnie w nurcie folklorystycznym powstały najbardziej znane dzieła jego muzyki poważnej, takie jak Krzesany, Orawa czy Kościelec 1909. Wojciech Kilar zaliczany jest do grona najwybitniejszych polskich kompozytorów XX wieku.
Wojciech Kilar, fot. Cezary Piwowarski, źródło: Wikipedia
Krystian Zimerman
Światowej sławy wirtuoz fortepianu. Edukację muzyczną odebrał na Śląsku – najpierw w Państwowej Szkole Muzycznej w Zabrzu, później w katowickim Państwowym Liceum Muzycznym i Akademii Muzycznej. W wieku 18 lat zdobył I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina i od tego momentu rozpoczęła się jego światowa kariera. Zimerman daje koncerty na całym świecie, zawsze cieszą się one ogromną popularnością i uznaniem publiczności. Jeśli chodzi o jego dorobek płytowy, szczególnie znaczenie mają jego nagrania Koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina dokonane przez Deutsche Grammophon, a także nagrania utworów Karola Szymanowskiego ze skrzypaczką Kają Danczowską. Obecnie pianista mieszka w Bazylei, gdzie prowadzi klasę mistrzowską.
Stanisław Soyka
Wokalista jazzowy, skrzypek, kompozytor. Ukończył klasę skrzypiec w Państwowym Liceum Muzycznym w Katowicach, a później Wydział Kompozycji i Aranżacji na katowickiej uczelni. Zadebiutował w 1978 roku recitalem w Filharmonii Narodowej, na którym wykonał utwory Raya Charlesa, Carole King i Beatlesów. Od tej pory trwa jego kariera cieszącego się ogromnym uznaniem muzyka. Muzyka Soyki wielokrotnie przechodziła różne przemiany stylistyczne, od jazzu zwracając się w stronę popu. Dwie z jego płyt uzyskały status złotej. Soyka współpracował z takimi artystami jak Anna Jantar, Marek Grechuta, Czesław Niemen, Kayah, Andrzej Piaseczny, Muniek Staszczyk czy Grzegorz Turnau.
Stanisław Soyka, źródło: Wikipedia
Jan Skrzek
Muzyk i kompozytor bluesowy, grał na harmonijce ustnej i fortepianie. Działalność zaczął w 1973 w jazz-rockowym zespole Rak i tworzył aż do swojej śmierci w 2015 roku Gościł na najważniejszych festiwalach bluesowych, m.in. w Rawa Blues Festiwal. Wydał 19 płyt, a w 2011 wystąpił gościnnie na albumie Miuosha „Piąta strona świata”. Uważany jest za legendę śląskiej sceny bluesowej.
Jan Skrzek, fot. Piotr Frydecki, źródło: Wikipedia
Katowice są miastem, w którym dzieje się niezwykle dużo. Nawet najbardziej wymagający meloman z całą pewnością wybierze z bogatej gamy możliwości coś, co go zachwyci. Szczególny rozwój kulturalny miasto przeszło w ostatnich latach, co jest znakomitą zapowiedzią na przyszłość i sprawia, że warto śledzić wydarzenia, które się tu odbywają. Jako rodowita katowiczanka myślę, mogę być dumna ze swojego miasta. Z całego serca zapraszam więc wszystkich do Katowic – Miasta Muzyki!
_____________________________
Tekst powstał w ramach współpracy Fundacji MEAKULTURA z laureatami XL Olimpiady Artystycznej.
