Podczas relacji z międzynarodowej konferencji muzykologicznej Essence and Context: A Conference Between Music and Philosophy, która odbyła się w dniach 31.08–3.09.2016 roku w Wilnie, nie sposób pominąć prelegentów reprezentujących polskie środowisko akademickie. Z dumą można przyznać, że ich wystąpienia przyczyniły się do redefinicji pojęcia istoty muzyki i jej relacji z kontekstami, kulturowymi czy też historycznymi. Do polskich referentów należeli:
Dr hab. Anna Chęćka z Uniwersytetu Gdańskiego. Na konferencji wygłosiła referat pt. Performance as Understanding in Action, w którym zwróciła uwagę, iż wielu miłośników muzyki – zarówno krytyków, jak i zawodowych muzyków – wierzy, że muzyka może przynieść doświadczenie, jakim jest głębokie spojrzenie do wnętrza ludzkiego życia. Chęćka-Gotkowicz odniosła się do umiarkowanego personalizmu estetycznego. Według niej czysta, instrumentalna muzyka powinna współbrzmieć z wewnętrznym życiem słuchacza. Umiarkowany personalizm estetyczny bierze w obronę osobę wykonawcy, nie ignorując przy tym jego roli bycia posłannikiem pomiędzy kompozytorem a publicznością. Autorka podkreśliła także, że umiarkowany personalizm estetyczny zakłada, iż konkurs muzyczny istnieje po to, by odsłaniać jakości uniwersalne, obiektywne, absolutne, które jednak wciąż zyskują nową dynamikę i blask dzięki jednostkowemu ucieleśnieniu w osobie wykonawcy. Słuchacze odkrywają istotę muzyki, gdy doświadczają i porównują różne wykonania tego samego dzieła muzycznego.
Mgr Karolina Kolinek-Siechowicz, doktorantka „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Artes Liberales. Przedstawiła referat pt. The Essence of Changeability. W swoim wystąpieniu zaprezentowała istotę muzyki pojmowaną jako coś stałego w swojej zmienności. Innymi słowy, jedyną rzeczą, która jest wspólna dla muzyki różnych kultur i warunków historycznych, jest wystąpienie – ontologicznie najmniej doceniany aspekt muzyki. Podstawowym celem, do którego zmierzała prelegentka, było rozważenie problemu współczesnych wykonań wczesnej muzyki, w szczególności tych kojarzonych z przywilejami HIP, a także zbadanie sprawy autentyczności, która jest koncepcją utopijną. Kolinek-Siechowicz udowadniała poza tym, że jednym z najważniejszych aspektów przedstawień muzyki jest to, by była ona grana na żywo, co pokazuje jej oryginalność oraz wiedzę artysty.
Dr hab. Piotr Podlipniak z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Podczas konferencji wygłosił referat pt. The Biological Constraints on Musical Structure as the Foundations of Musical Essence, czyli Biologiczne ograniczenia nałożone na strukturę muzyczną jako fundament istoty muzyki. Podlipniak podkreślał, że esencja muzyki leży raczej w specyficznej organizacji ludzkiego mózgu, niż w fizycznym sednie niezależnym od ludzkiej percepcji. Do takich wniosków naprowadziły go m.in. badania, które sugerują, że podczas przetwarzania prostych dźwięków mózg noworodka pokazuje dominującą przewagę prawej półkuli. Wynika z tego, że ludzie mają predyspozycję do postrzegania niektórych dźwięków jako muzykę już od samego początku ich życia. Uważa się – na co zwrócił uwagę prelegent – że esencja muzyki oparta jest na pewnego rodzaju percepcyjnych uprzedzeniach, które są rezultatem ewolucji gatunku homo sapiens. Tak jak ptaki, które są nierozerwalnie powiązane ze swoim śpiewem, ludzie kochają muzykę i nie szczędzą wysiłku, by jej słuchać. Specyfika ptasiego śpiewu różni się jednak od muzyki ludzkiej tak, jak różnią się mózg ptaka i człowieka.
Dr Małgorzata A. Szyszkowska z Uniwersytetu Warszawskiego. Skupiała się na zagadnieniu doświadczania muzyki jako procesu samorozwoju, wygłaszając referat pt. Musical Essences: The Experience of Music As a Process of [Self] Development. Autorka zaczęła od wskazania, że kwestia wytłumaczenia esencji i cech esencji w muzyce może być najlepiej wyjaśniona poprzez odniesienie do Arystotelesowskiej tradycji. Tradycji, która dostrzega kluczowe znaczenie każdego zjawiska na świecie w swoich bytowych (teologicznych) procesach i widzi zarówno ergon, jak i energeia w świecie zjawiska. Szyszkowska m.in. podkreśla, że zrozumienie muzyki jako procesu adresuje zarówno kreatywne i receptywne (estetyczne) doświadczenia muzyki, a bardziej dokładnie proces samorozwoju, który może być odnaleziony w dwóch tych doświadczeniach. Proces przechodzenia przez wiedzę i dorastania przez budowanie zmyślonego (teoretycznego) społeczeństwa przez sięganie do innych i tłumaczenie się w procesie autoprezentacji, ale w szczególności przez wsłuchiwanie się w świat dookoła.
Mgr Jan Czarnecki z Uniwesytetu w Padwie. Wygłosił referat pt. Music Beyond Music? Remarks on the Essence of Music in the Light of its Intermedial Realizations. W swoim wystąpieniu poruszył kwestię istoty muzyki w świetle sztuki współczesnej: czy łączenie muzyki w kontekście filozoficznych badań nad nią z symfoniami lub popularnymi piosenkami możemy postrzegać jak coś zasadnego? Autor przedstawił próbę odpowiedzi na powyższe pytania, zarówno ze strony współczesnej filozofii muzyki, jak również Word and Music Studies.
Dr Temina Cadi Sulumuna z Uniwesytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Przedstawiła referat pt. Exploring the Links between Music and Philosophy in the Light of Henriette Renié’s Reflections. Skupiła się w nim na powiązaniach pomiędzy muzyką a filozofią, opierając się na refleksjach Henrietty Renié, francuskiej harfistki i kompozytorki. Autorka analizowała proces tworzenia przez Renié definicji elementów, które stanowią istotę muzyki, a także tłumaczyła, dlaczego harfistka twierdziła, że anty-esencjalizm może być dla muzyki szkodliwy. Według Renié podążanie ślepo za modą może doprowadzić do tego, że muzyka przeminie tak szybko, jak szybko może się ona przyjąć.
Cała książka programu konferencji i abstraktów dostępna jest TUTAJ.
