Poniższy poradnik opracowano na podstawie wideo wykładu Ewy Biały pt. Poradnik antytremiarski w ramach XIV Letnich Kursów Metodycznych Muzyki Dawnej edycja online w 2020 roku.
_____
Objawy tremy przed występem mogą być różne, ale najczęściej są dla wykonawcy co najmniej niekomfortowe. Każdy muzyk, który przed występem odczuwał niepokój, a w trakcie gry być może paraliżującą panikę, chciałby poznać cudowny sposób na pozbycie się tremy raz na zawsze. Magiczne zaklęcia nie istnieją, ale warto poszukać rozwiązania i cierpliwie popracować nad problemem. W wielu publikacjach znaleźć można wyniki szczegółowych badań nad tremą oraz udowodnione sposoby na przekucie jej w pozytywną ekscytację. Ewa Biały, flecistka i psycholożka, w swoim Poradniku antytremiarskim proponuje 8 sprawdzonych sposobów na pracę z tremą sceniczną. Oto jej 8 kroków do sukcesu:
1. Przygotowanie
Podstawą udanej pracy nad oswojeniem lęku jest przede wszystkim rzetelne przygotowanie do występu na scenie. Tego nie da się przecenić. Poprawne, długotrwałe ćwiczenie utworu gwarantuje dobre nawyki techniczne („wćwiczone” przyzwyczajenia) oraz pewność siebie. Ci, którzy nonszalancko deklarują, że nie ćwiczą wcale, a podczas występu wszystko wychodzi im perfekcyjnie, najprawdopodobniej po prostu kłamią. Owszem, są osoby genialne, którym przygotowanie do koncertu zajmuję chwilę, ale jest ich naprawdę niewiele.
Rzetelne przygotowanie daje muzykowi komfort psychiczny, stabilną formę warsztatową oraz dobre, automatyczne nawyki.
2. Oddech
Kiedy przychodzi zdenerwowanie, dobrze jest się skupić na oddychaniu. Najlepszy jest oddech głęboki i świadomy. Skupienie się na działaniu całego ciała podczas oddychania pozwoli uspokoić nie tylko ciało, ale też umysł.
3. Plan
Jaki jest mój pomysł na występ? Jaki mam plan? Warto pomyśleć o fragmentach, które wymagają większej koncentracji i momentach prostszych w utworze. Dobrze jest zdecydować, które części utworu są bardziej wymagające i co należy zrobić, aby je prawidłowo wykonać. Miejsca, które są łatwiejsze, można wtedy potraktować jako chwile czystej przyjemności – to udzieli się też słuchaczom. Warto pokazywać swoje mocne strony.
4. Akceptacja
Trzeba sobie uświadomić, że objawy fizyczne tremy są zdrowym i naturalnym objawem naszej fizjonomii. Muzyk na scenie staje przed ogromnym wyzwaniem emocjonalnym i reakcje ze strony organizmu są nieuniknione. Trzeba je po prostu zaakceptować.
5. Zmiana perspektywy
Warto zamienić lęk w ekscytację.
Badania pokazują, że w kiedy mówimy nie o tremie, lecz o podekscytowaniu, część napięcia opada. Ma to związek ze zmianą podejścia do strachu, który przestaje być paraliżujący, a zamienia się w „pozytywne nakręcenie” wywołane wyjątkowym wydarzeniem.
6. Publiczność chce muzyki
Ludzie są z reguły bardzo przychylni wykonawcom. Większość słuchaczy nie jest profesjonalnymi muzykami ani nauczycielami. Przychodzą na koncert, by cieszyć się sztuką, i zazwyczaj nie oceniają wykonania pod względem technicznym. Liczy się kontakt wykonawcy z publicznością i emocje, jakie budzi muzyka. Warto zmienić perspektywę i spojrzeć na swój koncert od strony odbiorców.
7. Zweryfikuj wymagania
Następny krok to postawienie sobie realistycznych oczekiwań co do swojego wykonania. Dobrze jest spisać sobie na kartce racjonalne wymagania wobec swojego występu i ocenić, czy przypadkiem nie są zbyt wysokie.
8. Stop negatywnym myślom
Od jakości myślenia w dużej mierze zależy sukces. W momencie pojawienia się niepokojących myśli trzeba się ich po prostu pozbyć, zablokować lub skupić się na dowolnej, pozytywnej rzeczy. Pomocne bywają proste komunikaty powtarzane zamiast czarnych myśli, nawet proste „Będzie dobrze” czy „Dam radę”. Dobrym sposobem odwrócenia uwagi jest też skupienie się na jakimś obrazie – w momencie pojawienia się negatywnych myśli możemy np. wyobrazić sobie czerwony znak STOP i uporczywie mu się przyglądać.
Jest oczywiście wiele innych sposobów radzenia sobie z tremą, również do stosowania długotrwale, jak np.: medytacja, joga, modlitwa, psychoterapia, hipnoterapia lub farmakologia. Każdy muzyk powinien sam popracować nad odpowiednim dla niego treningiem. Warto znaleźć swoją prywatną, indywidualną technikę walki z tremą, aby móc w pełni cieszyć się z efektów swojej artystycznej pracy.
