Na rynku wydawniczym pojawiła się niedawno bardzo ciekawa książka Marty Wesołowskiej (doktorantki Zakładu Japonistyki UAM w Pozaniu), pt. Gagaku. Dotyczy ona muzyki orkiestrowej wykonywanej w Japonii od ponad tysiąca lat.
Autorka wpisuje się w praktykowaną od dawna tradycję pisania o różnych muzycznych stylach i gatunkach wykonywanych w Japonii (w rodzimym i europejskim kręgu badawczym), uwzględniającą ich szeroki kontekst historyczny i kulturowy. Przykład stanowi chociażby wielojęzyczna literatura poświęcona tradycji nō-gaku. Badaczka w sposób bardzo przystępny tłumaczy zawiłości terminologiczne związane z pojęciem gagaku. Umiejscawia ona opisywaną tradycję muzyczną w historii ogólnej Japonii oraz w perspektywie wpływów buddyzmu i taoizmu na koncepcję przebiegu czaso-przestrzennego utworów. Komentuje także wymiar antropologiczny praktyki wokalnej.
Książka zawiera (oprócz charakterystyki poszczególnych stylów i gatunków gagaku) opis podstawowych zagadnień z zakresu teorii muzyki, budowy instrumentarium i sceny (uzupełniony kolorowymi zdjęciami) oraz klasyfikację utworów.
Cennym fragmentem publikacji jest rozdział zawierający wspomnienia Marty Wesołowskiej z praktyki odbytej w Świątyni Ichihime jinja w Kioto, polegającej na nauce śpiewu i gry na instrumencie pod kierunkiem mistrza Hidy Tomihisy. Doświadczenie indywidualnego kontaktu z muzykami i wykonywaną przez nich sztuką muzyczną jest niebywale istotne. Nie pozostaje ono bez znaczenia dla przyjęcia określonej strategii badawczej i w konsekwencji także sposobu ujęcia analizowanej problematyki w publikacji.
Na uwagę zasługuje fakt, że książka jest pierwszą pozycją wydawniczą w języku polskim poświęconą tradycji gagaku. Stanowi ona dobry przyczynek dla podjęcia dalszych, szczegółowych analiz, które uwzględniałyby wewnętrzną organizację poszczególnych utworów i ich wymiar estetyczny.
Należy wyrazić wątpliwość odnośnie do zasadności użytego przez autorkę określenia badań podejmowanych już od XIII w. przez japońskich teoretyków muzyki gagaku i wykonawców oraz jej rozmaitych miłośników (uczonych magnatów, historyków, japonistów, badaczy buddyzmu i konfucjanizmu) jako muzykologicznych. Termin „badania muzykologiczne” zarezerwowany jest bowiem dla studiów opartych na zasadach naukowego poznania, które zaistniały dopiero pod koniec XIX w. w obrębie europejskiej myśli uniwersyteckiej. Wspominana nieścisłość terminologiczna nie umniejsza jednak wartości merytorycznej książki.
Trzeba podkreślić fakt, iż badaczka powołuje się na najnowszą i ciekawą (sądząc po tytułach) literaturę japońską, dotyczącą rozmaitych wymiarów tradycji gagaku. Warto się z tą problematyką zapoznać. Dla miłośników kultury japońskiej publikacja ta z pewnością stanowić będzie wszechstronne źródło wiedzy.
Marta Wesołowska, Gagaku. Dzieje i symbolika japońskiej muzyki dworskiej, Warszawa: Wydawnictwo TRIO 2012.
