O prawdziwej sztuce gry na instrumentach klawiszowych – traktat Carla Philippa Emanuela Bacha

Nakładem wydawnictwa Astraia ukazało się w 2017 roku pierwsze pełne polskie wydanie traktatu Carla Philippa Emanuela Bacha O prawdziwej sztuce gry na instrumentach klawiszowych. Opublikowane w dwóch częściach w drugiej połowie XVIII wieku dzieło pozostaje czołową pozycją dla wszystkich wykonawców, grających na instrumentach klawiszowych.

Choć XVIII-wieczny traktat może się kojarzyć z pozycją stricte naukową, przeznaczoną wyłącznie do badań muzykologicznych, to polskie wydanie „podręcznika” skierowane jest w większym stopniu do muzyków-praktyków. Tekst oryginału, zapewne z myślą również o współczesnym – nie zajmującym się muzyką dawną – wykonawcy, poprzedzony został krótkim popularnonaukowym wprowadzeniem autorstwa Aliny Mądry, prezentującym kontekst epoki oraz życie i działalność młodszego Bacha.

Jednak również badacze znajdą w polskim wydaniu sporo ciekawostek i wątpliwości, zwłaszcza w kontekście przekładu, którymi w licznych przypisach podzielili się z odbiorcami tłumacze, Joanna Solecka i Martin Kraft. Pozostawiają oni na przykład pewne określenia używane przez Bacha bez tłumaczenia, uznając w języku polskim brak pewnych terminów, jak Clavierist, na określenie muzyka grającego na wszystkich instrumentach klawiszowych. Nie zostały też przetłumaczone nazwy niektórych ozdobników, choć za każdym razem szczegółowo wyjaśniono ich specyfikę. Tłumacze podkreślają, że polski przekład O prawdziwej sztuce… miał maksymalnie wiernie oddać oryginał Bacha, a nie być jego interpretacją.

We wstępie do polskiego wydania zostało też uwypuklone, że dzieło w zamyśle autora skierowane było do dwóch typów wykonawców – Kenner (znawców) i Liebhaber (miłośników). Sam autor traktatu zwraca się do swoich czytelników jako „kolega po fachu” – wyliczając trudy pracy muzyka-klawiszowca skazanego na źle nastrojone instrumenty klawiszowe i często skomplikowany w rozszyfrowaniu bas cyfrowany. W pierwszej części Bach prezentuje trzy zasadnicze elementy „prawdziwej sztuki gry”: poprawne palcowanie, dobre zdobienia i dobre wykonanie. Druga część dotyczy basu cyfrowanego i umiejętności akompaniowania. O ile hasła palcowania, ozdobników, czy akompaniamentu, opatrzone licznymi przykładami nutowymi, dotyczą kwestii czysto technicznych, to w pierwszej części, w rozdziale O wykonaniu autor porusza kwestie estetyczne:

Na czym polega dobre wykonanie? Na niczym innym, jak na umiejętności sprawienia, aby słuchając śpiewu lub gry odczuwać myśli muzyczne według ich prawdziwej treści i afektu. Przez różnorodność tej samej myśli muzycznej można ją uczynić tak odmienną, że już prawie nie odczuwa się, iż wcześniej była to i ta sama myśl[1].   

Pierwszy polski przekład sztandarowej pozycji wszystkich „klawiszowców” powinien zatem zaciekawić zarówno sympatyków wykonawstwa historycznego, Liebhaber i Kenner gry na fortepianie, jak i wszystkich poszukujących inspiracji muzyków i badacz